فرمول محاسبه شاخص هم وزن

مشکلات محاسبه شاخص کل بورس

یکی از معیارهای اصلی برای تحلیل روند بازار سرمایه ایران، شاخص کل بورس است و این عدد را به عنوان نمایانگر وضعیت سهام شرکت ها می دانند و قطعا شما نیز تا حدودی با این مفهوم آشنا هستید؛ اما برخی از فعالان بازار سرمایه معتقدند که این شاخص معیار خوبی برای قضاوت درباره کلیت سهم ها نمی تواند باشد و نحوه محاسبه آن مشکلات جدی دارد و حتی شائبه هایی نیز در خصوص دستکاری این عدد مطرح می کنند. به همین دلیل در این مقاله به دنبال شناسایی مشکلات محاسبه شاخص کل بورس هستیم و قصد داریم این موارد را با شما به اشتراک بگذاریم، پس اگر شما نیز به این موضوع علاقه مند هستید، ما را تا پایان مقاله همراهی کنید.

شاخص کل بورس چگونه محاسبه می شود؟

برای شناسایی مشکلات محاسبه شاخص کل بورس، در ابتدا بایستی با نحوه محاسبه آن آشنا شویم.

شاخص کل بورس تهران همان عددی است که معمولا در اخبار و رسانه ها پخش می شود و به طور علمی تر، شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) نام دارد و به طور کلی میانگینی از قیمت و بازده سهام شرکت ها بر اساس وزن آن ها به شما ارائه می کند و تاثیر شرکت های کوچک در محاسبه این شاخص در مقایسه با تاثیر شرکت های بزرگ این بازار با یکدیگر برابر نیست.

به عنوان مثال در کنکور ریاضی، مفهومی به نام «ضریب» وجود داشت که بر اساس آن نمرات درس فیزیک ضرب در 9 می شد و درسی مانند ادبیات ضرب در 4 می شد و قطعا تاثیر نمرات درس فیزیک از ادبیات بیشتر بود؛ در بورس تهران نیز وضعیت به همین شکل است و سهام شرکتی مانند فولاد مبارکه اصفهان (فولاد) که یکی از بزرگترین شرکت های بازار سرمایه است، در مقایسه با سهام شرکت ایران مرینوس «نمرینو» که یک شرکت کوچک با ارزش بازار پایین است، تاثیر بیشتری در نوسانات شاخص کل بورس دارد و به طور خلاصه شرکتی که تعداد سهام و قیمت بیشتری دارد، میزان تاثیرگذاری آن بیشتر است. بنابراین اصلی ترین نکته در خصوص محاسبه شاخص کل، وزن دادن به شرکت هاست که آن را با شاخص هم وزن متفاوت کرده است و به طور کلی شاخص کل بورس طبق فرمول زیر محاسبه می شود:

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید، شرکت هایی که تعداد سهام بیشتر و همچنین قیمت بالاتری دارند، قطعا تاثیر آن ها در محاسبه عدد شاخص کل بیشتر خواهد بود و تاثیر بسیار زیاد سهم های شاخص ساز یکی از اصلی ترین مشکلات محاسبه شاخص کل بورس است.

آیا شاخص کل بورس بیانگر وضعیت کلیت بازار است؟

قطعا برای شما نیز پیش آمده است فرمول محاسبه شاخص هم وزن که بازدهی سبد سرمایه گذاری شما با آنچه که در شاخص کل اتفاق افتاده، متفاوت بوده است. به عنوان مثال ممکن است در یک روز کاری، بازدهی کلیت پرتفوی شما منفی باشد، اما شاخص کل عدد مثبت را نشان می دهد و شما نیز احتمالا از این موضوع تعجب خواهید کرد. ریشه اصلی این فرمول محاسبه شاخص هم وزن اتفاق را بایستی در مشکلات محاسبه شاخص کل بورس و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی کنیم.

مشکلات محاسبه شاخص کل بورس

بارها از سوی فعالان بازار سرمایه، نحوه محاسبه شاخص کل مورد انتقاد قرار گرفته است و حتی بعضی از افراد معتقدند این عدد در مواقع حساس، دستکاری می شود؛ اما آنچه که واضح است، مشکلات محاسبه شاخص کل بورس و عوامل تاثیرگذار بر آن است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

شرکت های شاخص ساز

برخی از شرکت های بازار سرمایه را اصطلاحا شاخص ساز می نامند و همانطور که که از اسم آن مشخص است، منظور از این عبارت، تاثیر نوسانات این شرکت ها در ساختن عدد شاخص کل است و در واقع این شرکت ها، بیشترین ارزش بازار را در میان شرکت های فعال در بازار سرمایه دارند. در تصویر زیر، صفحه اول سایت tsetmc را مشاهده می کنید.

در تصویر بالا، در یکی از بخش های این سایت که با رنگ قرمز کادر بندی شده است، سهم هایی را مشاهده می کنید که بیشترین تاثیر را در نوسانات شاخص کل داشته اند و شرکت های شاخص ساز در این قسمت شناسایی می شوند. بنابراین عدد شاخص کل بورس، به جای نمایان کردن وضعیت کل سهم های بازار، بیشتر بیانگر وضعیت سهام شرکت های شاخص ساز است؛ به همین دلیل عدد شاخص کل نمی تواند معیار خوبی برای بررسی وضعیت سهم های کوچک بازار سرمایه باشد و اگر شما به عنوان یک سرمایه گذار، پرتفویی متشکل از سهم های کوچک در اختیار داشته باشید، احتمالا عدد شاخص کل بورس، کارایی زیادی برای شما نخواهد داشت.

شاخص کل بورس تهران از فرابورس متمایز است

یکی دیگر از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس، تاثیر نداشتن سهم های فرابورسی است و نکته ای که سرمایه گذاران باید به آن دقت کنند، این است که شاخص کلی که در رسانه ها به آن اشاره می شود، مخصوص بورس اوراق بهادار تهران است و شرکت های فرابورس، نقشی در به وجود آوردن این عدد ندارند و شاخص کل بورس برای افرادی که سبد سرمایه گذاری خود را از میان شرکت های فعال در فرابورس انتخاب می کنند، نمی تواند معیار مناسبی باشد.

نقش عرضه اولیه شرکت ها در شاخص کل

یکی دیگر از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس، تاثیر عرضه اولیه ها در بالا رفتن این عدد است. در سالیان اخیر ده ها شرکت کوچک و بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند و همانطور که می دانید، معمولا برای بالا بردن جذابیت خرید عرضه های اولیه، قیمت آن را منصفانه و یا حتی پایین تر از ارزش واقعی، در نظر می گیرند و این موضوع باعث بالا رفتن تقاضا برای خرید سهام این شرکت ها می شود و در روزهای بعد از عرضه اولیه، صف خرید سنگین بر روی این نمادها به وجود می آید و چند روز پشت سرهم قیمت سهام این شرکت ها بالا می رود و این موضوع باعث بالا رفتن عدد شاخص کل می شود؛ اما با توجه به میزان تخصیص کم سهام شرکت های عرضه شده برای اولین بار، بالا رفتن قیمت آن تاثیر چندانی در پرتفوی سهامداران ندارد.

به عنوان مثال پس از عرضه اولیه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) در اوایل سال 1399 که با مشارکت خوب سرمایه گذاران روبرو شد، در روزهای بعد، صف های خرید سنگین برای این نماد به وجود آمد و بالا رفتن قیمت آن باعث افزایش عدد شاخص کل شده بود.

بنابراین بخشی از رشد شاخص کل بورس در سال های اخیر مربوط به عرضه اولیه شرکت های مختلف است و ارتباطی با بازدهی شرکت های فعال در آن ندارد و این موضوع را می توان به عنوان یکی از مشکلات محاسبه شاخص کل بورس در نظر گرفت.

آیا عدد شاخص کل دستکاری می شود؟

منظور از دستکاری در شاخص کل بورس به اینصورت است که ممکن است در بعضی از مواقع که کلیت سهم های بازار منفی هستند، با ایجاد هیجانات و بالا بردن قیمت سهم های شاخص ساز، عدد شاخص کل را مثبت کنند؛ اما وقتی که سهامداران به پرتفوی خود مراجعه می کنند، هیچ تناسبی میان سبد خود و بازدهی شاخص کل نمی توانند به وجود بیاورند.

به عنوان مثال در یک روز کاری ممکن است بیشتر سهم ها در محدوده منفی معامله شوند، اما با استفاده از نمادهایی مانند فولاد، فملی، شستا، کچاد، کگل و. که وزن سنگینی در محاسبه فرمول محاسبه شاخص هم وزن این عدد دارند، بتوانند شاخص کل بورس را مثبت کنند.

جمع بندی

شاخص کل بورس یکی از اعدادی است که معمولا در میان فعالان بازار سرمایه شنیده می شود و از آن به عنوان معیاری برای تحلیل وضعیت بازار سرمایه استفاده می کنند؛ اما نحوه محاسبه این شاخص، دارای مشکلاتی از قبیل تاثیر سهم های شاخص ساز، تاثیر عرضه اولیه شرکت ها در بالا بردن آن و. است.

شاخص کل هم وزن بورس چیست؟

یکی از مواردی که درروند مطالعه بازار سرمایه و انتخاب سهام مطلوب جهت خرید، به آن برمیخوریم، شاخص‌های ارزیابی بازار سهام است. در هر فعالیتی که توسط انسان صورت می‌گیرد، نتایج قبلی و معیارهای ارزیابی پیشین فرمول محاسبه شاخص هم وزن می‌تواند به اون کمک کند تا در فرآیندهای بعدی باتجربه بهتری پیش رود. فعالیت در بازارهای مالی نیز از این قاعده مستثنی نیست. شاخص‌های ارزیابی در بازار سهام می‌تواند در ارتباط با اندازه‌گیری برخی پارامترها و ارزیابی آن‌ها کمک شایانی کند.در مطلب حاضر، قصد داریم به شاخص‌های ارزیابی بازار سهام با تأکید ویژه‌بر شاخص کل هم وزن بورس بپردازیم.

در حالت کلی، سهامدار از طریق قیمت سهام، وضعیت صورت‌های مالی و میزان بازدهی صنعت، اقدام به خرید و فروش سهم می‌کند. هر یک از این موارد دارای معیارهایی هستند که در این تصمیم‌گیری به وی کمک خواهند کرد. قیمت به مثابه مهم‌ترین ویژگی ظاهری یک سهم دیده می‌شود و شاخص‌های قیمتی و بررسی آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در بازار بورس شاخص‌های زیادی توسط فعالان استفاده می‌شود و کاربرد دارند. این شاخص‌ها در تحلیل‌های بازار از گذشته تا آینده و پیش‌بینی روندها به کمک ابزارهای نموداری استفاده می‌شوند. هر شاخص متغیر خاص مورد تعریف خود را شامل می‌شود و نمی‌توان نتایج حاصل از شاخص‌ها را نسبت به هم مقایسه کرد بلکه باید هر شاخص را نسبت به خودش و در بازه زمانی بررسی و تحلیل کرد. ازجمله شاخص‌های مهمی که فعالان بازار با آن آشنا هستند می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• شاخص کل قیمت در بورس اوراق بهادار TEPIX
• شاخص قیمت و بازده نقدی (فرمول محاسبه شاخص هم وزن درآمد کل) TEDPIX
• شاخص صنعت و شاخص مالی
• شاخص سهام آزاد شناور (TEFIX)
• شاخص بازار اول و بازار دوم
• شاخص ۵۰ شرکت برتر
• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ

شاخص کل هم وزن، زیرمجموعه‌ای از شاخص کل است. درواقع شاخص کل هم وزن از دل شاخص کل قیمت بدست آمده است. در ادامه به توضیح شاخص کل، چرایی بوجود آمدن شاخص کل هم وزن و تفاوت این دو می‌پردازیم.

شاخص کل چیست؟

شاخص کل قیمت (Tehran Exchange Price Index) که به اختصار آن را شاخص کل می‌نامند، نشان‌دهنده تغییرات سطح عمومی قیمت‌ها در کل بازار است و میانگین افزایش یا کاهش قیمت سهام در بازار را بیان می‌کند. این تغییرات نسبت به تاریخ مبدأ که در سال ۱۳۶۹ است، بیان می‌شود. منظور از سال پایه سالی است که نوسانات قیمت در آن کمتر است و به عنوان مبدأ تغییرات انتخاب می‌شود. این شاخص، همان شاخصی است که در خبرها و گزارش‌ها اطلاع‌رسانی می‌شود و نمادی از رشد یا افت بازار عنوان می‌شود. هرچند که تعبیر درستی نیست و در ادامه این مطلب، مفصل دلیل آن را شرح می‌دهیم. شاخص کل با فرمول ذیل، محاسبه می‌شود:

مقدار شاخص کل

ارزش جاری برای هر شرکت برابر با حاصل‌ضرب تعداد سهام آن در قیمت هر سهم شرکت موردنظر است. از مجموع ارزش جاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس، ارزش جاری بازار به دست می‌آید. این شاخص فقط تغییرات قیمت سهام در سطح بازار را نشان می‌دهد و فاقد معیاری دیگر نظیر سود نقدی است. وقتی می‌گوییم شاخص کل ۱۰ درصد رشد کرده است، یعنی میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورسی به میزان ۱۰ درصد نسبت به سال پایه (۱۳۶۹) رشد یافته است. نکته‌ی دیگر آن است که این شاخص تمام شرکت‌ها را در نظر می‌گیرد و اگر سهامی متوقف باشد، قیمت آخرین معامله منظور می‌شود. اگر شما سهام تمامی شرکت‌های بازار را متناسب با وزن سرمایه‌ای هر شرکت در پرتفوی خود داشته باشید تغییر شاخص کل دقیقاً میزان سود و ضرر شمارا نشان می‌دهد. برای مثال اگر شاخص کل نسبت به اول سال از ۱۰۰۰۰ واحد به ۱۵۰۰۰ واحد رسیده باشد میانگین بازدهی سود و قیمت سهام‌ها رشد ۵۰ درصد داشته است و این به این مفهوم نیست که همه‌ی شرکت‌های موجود در محاسبات شاخص، ۵۰ درصد سود داشته‌اند بلکه ممکن است شرکتی ۱۰۰۰ درصد سود داشته و شرکتی هم ۵۰۰ درصد ضرر داشته این شاخص میانگین قیمت و سود تمام شرکت‌های بورسی را نشان می‌دهد. به طور کلی، شاخص کل قیمت، میانگین تمام بازار است. همچنین شاخص کل در مواردی همچون افزایش سرمایه از طریق آورده یا مطالبات سهامداران، افزایش و کاهش شرکت‌ها و ادغام شرکت‌ها تعدیل می‌شود تا تغییرات حاصل از این رخدادها در مقدار شاخص تأثیر نداشته باشد. شایان‌ذکر است افزایش سرمایه از محل اندوخته و پرداخت نقدی موجب تعدیل این شاخص نمی‌شود. مهم‌ترین نکته در این شاخص، وزن شرکت‌ها می‌باشد. همان‌طور که در فرمول شاخص می‌بینیم ارزش جاری سهام که شامل تعداد سهام و قیمت آن است در شاخص کل دخیل است. بنابراین هرچه شرکت تعداد سهام بیشتری داشته فرمول محاسبه شاخص هم وزن باشد، تغییرات قیمت آن بر شاخص کل بیشتر است. شاخص بورس، شاخصی کلی، ساده و در دسترس است و اطلاعاتی راجع به کلیت تغییرات قیمت بازار به ما می‌دهد.

پس از مشکلاتی که در ارزیابی شاخص کل پیش آمد، نیاز به شاخصی دقیق‌تر باقابلیت انعطاف بیشتر حس شد. گاهی نیاز بود که صرفاً تغییرات شاخص قیمت بررسی شود و وزن سهم‌ها در آن دخیل نباشد، که شاخص کل فاقد این ویژگی بود. معاملات کد به کد و هدف‌دار روی سهم‌های بزرگ در جهت مثبت کردن مصنوعی بازار از دیگر عواملی بود که نیاز به شاخص هم وزن را افزایش داد. پس از کش و قوس‌های فراوان، شاخص هم وزن از تاریخ ۵ اسفند ۹۳ توسط سایت مدیریت فناوری بورس در دسترس کاربران قرار گرفت. در این شاخص کلیه شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس با وزنی برابر در محاسبات لحاظ می‌کنند، لذا اثر معاملات کد به کد و هدف‌دار، بر این شاخص خنثی شد. افزایش قیمتی هر سهمی در این شاخص به یک‌میزان است. شاخص‌های هم وزن با افزایش سرمایه تعدیل نمی‌شوند و تنها با اضافه شدن یا حذف شرکت و تقسیم سود نقدی تعدیل می‌شوند.

تفاوت بین شاخص ارزشی و شاخص کل هم وزن

پیشتر ذکر شد که تفاوت عمده این دوشاخص در وزن شرکت‌های محاسبه شده در شاخص است که شاخص کل تمایز میان سهام‌های بزرگ و کوچک قائل می‌شود ولی شاخص هم وزن، وزن یکسان برای همه شرکت‌ها در نظر می‌گیرد. از دید فعالان بازار سرمایه، شاخص کل هم وزن دید شفاف‌تری نسبت به روند بازار می‌دهد و امتیاز بیشتر سهم‌های شاخص ساز در محاسبات شاخص کل، را از آنان می‌گیرد. وقتی شاخص هم وزن منفی است یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت‌های بازار کاهش‌یافته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکت‌های بازار رشد کرده است.

درواقع، شاخص‌کل معیاری برای رشد بازار نیست. گاهی شاهد آن هستیم که خیلی از سهم‌ها افت‌های زیادی داشتند ولی شاخص کل صعودی بوده؛ یعنی سرمایه سهامداران از بین رفته ولی شاخص به سقف می‌رسد. ولی شاخص هم وزن، وزن برابری سهام را نشان می‌دهد؛ وقتی کلیت بازار منفی است شاخص هم وزن منفی و چنان چه کلیت بازار مثبت است شاخص هم وزن نیز مثبت خواهد شد، ولی شاخص کل نمی‌تواند نماینده عمومی قیمت‌ها باشد. این موضوع بر محاسبه دقیق شاخص کل نیز اثر می‌گذارد. چراکه معاملات هدف‌دار کد به کد نیز در عدد شاخص لحاظ شده است.

بنابراین اگر گفته شود: “شاخص کل صعودی است” یا “شاخص کل مثبت است”، الزاماً به معنی رشد همه شرکت‌های حاضر در بازار نیست. صحیح‌تر آن است که رشد بازار را با شاخص کل هم وزن بورس، بسنجیم. متأسفانه عدم دانش کافی در این زمینه، عده‌ای را به گمراهی می‌راند و باعث می‌شود تعبیر درستی از وضعیت بازار نداشته باشند. در شاخص کل ممکن است اکثر شرکت‌ها بازدهی منفی داشته باشند اما تنها مثبت بودن چند شرکت بزرگ باعث مثبت شدن شاخص کل بشود. در شاخص هم وزن، شاخص بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت‌ها نشان داده می‌شود نه بر اساس سرمایه بیشتر.با توجه به اینکه، تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس و اوراق بهادار تهران به اندازه‌ای است که به سادگی می‌تواند با نوسانات تحت تأثیر قرار گیرد، بنابراین استفاده از شاخص کل به عنوان معیار ارزیابی چندان کمکی به شناخت روند نمی‌کند و صرفاً می‌توان شدت هیجانات بازار را لمس کرد.

نکته‌ی دیگر درباره شاخص هم وزن این است که در هر صنعت نیز به تناسب تعداد شرکت‌ها اثرگذار است نه بزرگی شرکت‌ها و تعداد سهام آن‌ها. نوسانات شاخص هم وزن به واسطه ویژگی‌های فوق، کم است. بنابراین ریسک این شاخص نسبت به شاخص کل کمتر است. کاربرد دیگر شاخص‌های هم وزن غیر از افزایش قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری در سرمایه‌گذاران، در صندوق‌های شاخصی است که باعث کاهش ریسک، سادگی و شفافیت می‌شود.

با این تفاسیر، ذکر تفاوت‌ها و مزایا و معایب، کدام شاخص مفیدتر است؟

واضح است که هر شاخصی، به تناسب ماهیتش، مزایا و معایب خاص خود را دارد. شاخص کل دیدی کلی از شرایط بازار به دست می‌دهد که در آن نقش شرکت‌های بزرگ، پررنگ‌تر است. درواقع اگر برای سهامداری رشد سهم‌های بزرگ مهم باشد، شاخص کل می‌تواند به اون نشان دهد که شرایط به چه صورت است. اما اگر می‌خواهیم جزئیات بیشتری بدست آوریم و بدانیم درمجموع بازار رو به رشد یا افول است، بهتر است، شاخص کل هم وزن را در نظر بگیریم.

ترتیبی که برای خواندن مقالات آنچه یک سرمایه گذار بورس باید بداند (مفاهیم و اصطلاحات مهم بورس) به شما پیشنهاد میکنیم:

شاخص کل بورس چیست؟

شاخص هم وزن چیست این شاخص نوع خاصی از شاخص‌ها در بورس است که در نحوه محاسبه، اندکی متفاوت می‌باشد.

برای محاسبه هر نوع از شاخص در بورس فرمول آماری خاصی ارائه شده که هر فرمول، روی بخش خاصی از خصوصیات آماری تاکید دارد.

امروزه با وجود شاخص‌های مختلفی که در بازار سرمایه وجود دارد، همواره اهالی این بازار با این چالش و سوال مواجهند که کدام شاخص را معیار خرید و فروش خود قرار دهند.

در محاسبه شاخص کل بورس، اولین عدد مبنای شاخص کل ۱۰۰ واحد فرض شده و مربوط به ۱ فروردین ۱۳۶۹ می‌باشد.

یعنی مجموع قیمت هر سهم ضربدر تعداد همان سهم شده و عدد مجموع کل این اعداد را معادل ۱۰۰ واحد در نظر گرفته‌اند.

حال این عدد در حال حاضر به حوالی ۲ میلیون واحد رسیده است که این یعنی شاخص کل طی ۳۰ سال گذشته ۲۰ هزار برابر شده است!

اما بارها مشاهده شده است که انجام معاملات بلوکی و معاملات چند سهم شاخص ساز و بزرگ، منجر به سوگیری بازار و جهت دهی به شاخص کل شده است.

همچنین گاهی تغییرات عمده‌ای در قیمت سهام بزرگ هست در حالیکه سهم‌های کوچکتر در جهت عکس هستند.

بدین ترتیب سرمایه‌گذاران وضعیت حال حاضر بازار را با بررسی این شاخص نمی‌توانند به درستی درک کنند.

شاخص هم وزن چیست و نحوه محاسبه آن

لطفا پاسخ سوال بسیار پرتکرار و مهم شاخص هم وزن چیست را در ادامه مطلب بخوانید.

با طراحی و معرفی شاخص هم وزن در اول فروردین ۱۳۹۳ و فرض عدد مبنای ده هزار واحد، فعالین بورس توانستند با دقت بیشتری وضعیت کلی بازار و ورود و خروج نقدینگی را در تصمیم‌گیری‌های خود لحاظ کنند.

شاخص هم وزن بورس بر خلاف شاخص کل، تمامی سهم‌های بازار سرمایه را اعم از بزرگ و کوچک، در یک تراز قرار می‌دهد.

برای محاسبه این شاخص، کل سهم‌های موجود در بازار وزن یکسانی به خود می‌گیرند و تفاوتی در محاسبه بین اندازه و بزرگی شرکتها وجود ندارد.

پس معیار دقیق‌تر و بهتری نسبت به شاخص کل می‌باشند که پیشنهاد می‌شود این شاخص را در تحلیلهای خود جدی‌تر بگیریم.

بطور مثال در نظر بگیرید که در آن زمان، از تک تک سهم‌های بازار، هر کدام یکصد هزار تومان خریداری کرده‌ایم.

حال با در نظر گرفتن شاخص کل هم وزن ۴۶۶ هزار واحدی، هر ۱۰۰ هزار تومان ما، بیش از ۴۶ برابر رشد داشته شده است.

پس اختلاف و تغییراتی که در پرتفوی ما ایجاد می‌شود با تغییرات شاخص هم وزن بورس برابر خواهد بود.

لذا اگر این شاخص ۱۰ درصد افزایش یابد، قطعا پرتفوی شما نیز مطابق با این شاخص ۱۰ درصد افزایش خواهد یافت.

در آخر به این نتیجه می‌رسیم که اگر می‌خواهیم جزئیات دقیق‌تری از روند بازار سرمایه کسب کنیم و بدانیم که کلیت بازار رو به صعود است یا نزول، بهتر است شاخص هم وزن بورس را در کنار شاخص کل جدی بگیریم.

شاخص هم وزن

در روند بازار سرمایه و انتخاب سهام مناسب برای خرید، معمولاً با پارامترهای مختلفی مواجه هستیم که اطلاعات مفیدی را برای بررسی به ما می‌دهند. شاخص کل هم‌وزن یکی از این مسائلی است که همواره برای تحلیل و بررسی مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در بازار بورس، شاخص‌ها از اهمیت زیادی برخوردار هستند. شاخص کل هم‌وزن عددی است که در طی روز ثبت می‌شود و نقش مهمی در تحلیل روند کلی بازار دارد. به همین خاطر ما در این مقاله می‌خواهیم به بررسی مفهوم شاخص کل هم‌وزن بپردازیم و مطالبی که در ادامه به شرح آنها خواهیم پرداخت:

- انواع شاخص‌های بورس

- شاخص کل هم‌وزن بورس چیست؟

- تفاوت شاخص هم‌وزن با شاخص کل

- فرمول محاسبه شاخص هم‌وزن

- تفسیر شاخص هم‌وزن

- تحلیل تکنیکال شاخص هم‌وزن

انواع شاخص‌های بورس

به طور کلی، شاخص‌ها در بورس به چند نوع تقسیم می‌شوند. در بازار بورس ایران، هشت شاخص مهم وجود دارد که معمولاً مورد بررسی اکثر فعالان بازار قرار می‌گیرد و هرکدام در جای خود کاربرد مهم و اساسی در تحلیل بازار دارند. انواع شاخص‌هایی که در بورس مطرح هستند به‌صورت زیر می‌باشد:

شاخص کل - شاخص سهام شناور - شاخص بازار اول و دوم - شاخص هم‌وزن - شاخص قیمت - شاخص 50 شرکت برتر - شاخص 30 شرکت بزرگ - شاخص صنعت

هر کدام از این شاخص‌ها یک پارامتر عددی هستند که روند سهام مختلف در طی روز در آن تأثیرگذار می‌باشند و می‌توانند نسبت به پارامترهای مختلف، ارزیابی شوند.

شاخص کل هم‌وزن بورس چیست؟

ما همواره در بازار بورس به‌عنوان سرمایه‌گذار، پارامترهای مختلفی را بررسی می‌کنیم تا معامله بهتر و منطقی‌تری داشته باشیم. شاخص کل و شاخص هم‌وزن در بورس، یکی از معیارهای سنجش وضعیت بازار و میزان تغییرات کلی قیمتی سهام و میزان بازدهی آنها در روز می‌باشد و بسیاری از تحلیلگران از آن برای تحلیل روند کلی بازار استفاده می‌کنند. شاخص هم‌وزن نیز به نوعی زیرمجموعه‌ای از شاخص کل بازار محسوب می‌شود. در بازار بورس، سهام‌ بزرگ و کوچکی معامله می‌شوند که معاملات هرکدام نسبت به مقیاس خود تاثیری در عدد شاخص کل می‌گذارند. مثبت یا منفی شدن سهام بورس در عدد شاخص کل و شاخص هم‌وزن، تأثیر چشمگیری می‌گذارند. در شاخص کل هم‌وزن، تمامی سهام به یک میزان و با یک وزن در عدد شاخص اثرگذار هستند و می‌تواند نمای کلی از روند سهام در روز را نشان بدهد. عدد شاخص قیمت هم‌وزن در بورس می‌تواند معیاری برای سنجش میزان بازدهی و یا افول بازار باشد. وقتی شاخص هم‌وزن مثبت باشد به این معنی است که اکثر سهام متوسط و کوچک بازار در آن روز مثبت هستند؛ بنابراین عدد شاخص هم‌وزن می‌تواند معیار مهمی برای تحلیل بازدهی کلی اکثر سهام بازار باشد که همواره از طرف تحلیلگران بورسی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

تفاوت شاخص هم‌وزن با شاخص کل

شاخص کل و شاخص هم‌وزن با وجود اینکه هر دو به نسبت سهام بورسی، مثبت و یا منفی می‌شوند، اما دارای تفاوت‌های اساسی نیز هستند.

در شاخص کل، مقیاس سهام و میزان حجم و سرمایه آنها مهم است. سهام بزرگ بازار به واقع شاخص ساز معرفی می‌شوند و در تعیین شاخص کل، نقش بسیار زیادی دارند.

اما شاخص کل هم‌وزن برخلاف شاخص کل، تفاوتی میان سهام بزرگ و کوچک یا متوسط، قائل نمی‌شود و همه سهام به یک نسبت مورد سنجش قرار می‌گیرند و در عدد شاخص تأثیرگذار هستند و وزن سهام در عدد شاخص هم‌وزن، معیار اصلی نیست. اما در طرف دیگر، شاخص کل نسبت به بزرگ یا کوچک بودن سهام و همچنین سهام شاخص ساز، تغییر می‌کند. به طوری که ممکن است نصف بیشتر سهام در بورس منفی باشند اما چند سهم بزرگ بازار مثبت. با وجود این شاخص کل، عدد مثبتی را نشان بدهد و شاخص هم‌وزن، عدد منفی. به همین منظور، شاخص کل هم‌وزن به نوعی روند کلی بازار را واقعی‌تر نشان می‌دهد. به‌واقع شاخص هم‌وزن، رشد کلی بازار را به دور از تفکیک میان سهام بزرگ، کوچک و متوسط در نظر می‌گیرد. از طرفی در شاخص کل، چند سهم بزرگ بازار می‌توانند یک‌تنه شاخص کل را بالا و پایین کنند. برای همین است که وقتی شاخص هم‌وزن در طی روز، مثبت است بیش از نیمی از سهام بازار مثبت است و در زمانی که این شاخص منفی باشد، بیشتر از نصف سهام بازار منفی هستند اما در شاخص کل این‌چنین نیست و سهام شاخص ساز می‌توانند به یکباره کل شاخص را مثبت یا منفی کنند.

بررسی شاخص کل جدای از اینکه شناخت جامع‌تری از روند کلی بازار می‌دهد، بیشتر مناسب سهام‌دارانی است که از سهام بزرگ صنعتی و شاخص ساز استفاده می‌کنند تا درک بهتری از میزان بازدهی و روند این نوع از سهام داشته باشند

شاخص قیمت هم‌وزن نیز بازدهی قیمت کل سهام بازار را بدون درنظرگرفتن بزرگی سهام، نشان می‌دهد که برای سهام‌داری مناسب است که در سبد پرتفوی خود از سهام کوچک و متوسط هم دارند.

فرمول محاسبه شاخص هم‌وزن

همان‌طور که در فرمول زیر مشاهده می‌شود، شاخص کل هم‌وزن با پارامترهای سهام در طی معاملات روزانه محاسبه می‌گردد. در این فرمول ضرایب مرتبط با سهام مشخص شده‌اند. فرمول شاخص هم‌وزن از تقسیم قیمت به‌روز تمامی شرکت‌های بورسی نسبت به قیمت پایه آنها و با در نظر گرفتن ضریب تجمیع سهام، محاسبه می‌شود که به صورت کامل در فرمول زیر آورده شده است.

تفسیر فرمول محاسبه شاخص هم وزن شاخص هم‌وزن

همان‌طور که گفته شد، شاخص هم‌وزن، از میزان بزرگی سهام پذیرفته شده سنجیده نمی‌شود و تمامی سهام بورس اعم از کوچک، متوسط و بزرگ با هر میزان سرمایه‌ای به طور یکسان و برابر مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در شاخص هم‌وزن نوسانات قیمتی در سهام شاخص‌سازی که ارزش بازار بالایی دارند و سهام کوچک و متوسط با سرمایه کمتر، تأثیرات مشابهی در تعیین عدد شاخص دارند. فرض کنید عدد شاخص کل در معاملات امروز به میزان 1000 واحد مثبت و شاخص هم‌وزن به میزان 3000 واحد منفی باشد. تفسیر این شاخص بدین صورت خواهد بود که در معاملات امروز، شرکت‌های بزرگ و شاخص ساز بورسی مثل صنایع مس ایران یا هلدینگ خلیج فارس با تغییرات و نوسانات مثبت معامله شده‌اند که توانسته‌اند شاخص کل بازار را مثبت نگه دارند ولی از طرف دیگر، منفی بودن شاخص هم‌وزن به میزان بیشتری از شاخص کل، نشان‌دهنده این مسئله است که کلیت بازار امروز جالب نیست و اکثر سهام بازار با روند منفی همراه بوده‌اند. به طور مثال شرکت‌هایی مثل مینو، گرجی یا کشاورزی فکا، به دلیل کوچک یا متوسط بودن سهام، چندان تأثیری بر مثبت یا منفی کردن شاخص کل ندارند اما زمانی که شاخص هم‌وزن، به طور قابل‌ملاحظه‌ای منفی است، می‌توان به راحتی گفت که در معاملات امروز سهام این‌چنینی که اکثریت سهام را هم در بورس دارا هستند، منفی معامله شده‌اند در غیر این صورت این اختلاف میان شاخص کل و شاخص هم‌وزن به وجود نمی‌آمد.

تحلیل تکنیکال شاخص هم‌وزن

همان‌طوری که قیمت هر سهم در بازار بورس، تشکیل نمودار در بازه زمانی را می‌دهد، شاخص کل و شاخص هم‌وزن نیز در طول زمان، تشکیل نمودار تکنیکالی می‌دهد که می‌تواند با علم تکنیکال، مورد تحلیل و ارزیابی قرار بگیرد. زمانی که اکثر صنایع کوچک و متوسط، با افزایش عرضه در بازار مواجه شوند و یا در صف‌های فروش باشند، نمودار شاخص هم‌وزن مسیر متفاوتی با نمودار شاخص کل خواهد داشت.

نمودار این شاخص‌ها همانند نمودارهای قیمتی سهام، دارای نقاط مهم تکنیکالی مثل نقطه حمایتی و نقطه مقاومتی، کف و سقف کانال می‌باشد که در تحلیل تکنیکال حائز اهمیت است. به طور مثال نمودار تکنیکالی زیر مربوط به نمودار شاخص هم‌وزن در بازه زمانی مشخص شده، می‌باشد. در این نمودار، ناحیه‌های حمایتی و سقف نموداری مشخص شده است که در صورت شکسته شدن نقطه حمایتی، شاخص هم‌وزن می‌تواند همچنان با افت و کاهش مواجه شود و بالعکس زمانی که بتواند سقف کانال خود را عبور بدهد، می‌تواند شاخص مثبت و وارد ناحیه و اهداف بالاتر خود شود. به همین ترتیب شیب نمودار شاخص هم‌وزن نیز به مانند دیگر نمودارهای تکنیکالی، می‌تواند در تعیین اهداف شاخص و حمایت‌های بعدی شاخص هم‌وزن تأثیر بسیار زیادی داشته باشد. از این رو بسیاری از تحلیلگران تکنیکال علاوه بر اینکه نمودار قیمتی سهام را ارزیابی می‌کنند، نمودار شاخص کل و نمودار شاخص هم‌وزن را بررسی می‌کنند تا از اهداف شاخص و حمایت‌های شاخص اطلاع دقیقی داشته باشند.

جمع‌بندی :

مبحث شاخص در بازار بورس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است چراکه این پارامتر می‌تواند نمای کلی از وضعیت بازار بدهد و در تحلیل روند بازار کمک‌حال تحلیلگران و معامله‌گران بازار بورس باشد تا نسبت به معاملات فعلی بازار و انجام معامله در بورس شناخت بهتری داشته باشیم. در ارزیابی شاخص بورس، از شاخص کل و شاخص هم‌وزن، استفاده‌های زیادی می‌شود. این دو شاخص با وجود شباهت‌هایی که دارند، تفاوت‌های مهمی نیز باهم دارا هستند. درک و شناخت درست از مفهوم شاخص هم‌وزن دغدغه اصلی ما در این مقاله بود که سعی کردیم تا به بررسی آن و چگونگی محاسبه و نحوه تحلیل آن و شرح تفاوت آن با شاخص کل، بپردازیم.

ذکر این نکته مهم است که برای تحلیل جامع‌تر و بهتر فرمول محاسبه شاخص هم وزن از شاخص کل و شاخص هم‌وزن، نیازمند طی مراحل آموزشی و تحلیلی بیشتری هستیم تا بتوانیم همواره این دو شاخص را مورد ارزیابی قرار بدهیم. کارگزاری اقتصاد بیدار در این زمینه خدمات آموزشی و مشاوره‌ای خود را به علاقه‌مندان حوزه بازار بورس ارائه می‌دهد و امید است این مطلب مورد توجه قرار گرفته شده فرمول محاسبه شاخص هم وزن باشد.

جزئیات خبر

در بازار بورس ایران شاخص های مختلفی وجود دارد که دو مورد از مورد توجه ترین شاخص ها، شاخص کل و شاخص هم وزن می باشد. در مقالات قبلی درباره شاخص کل و اهمیت آن توضیح دادیم و حال در این مطلب قصد داریم به بررسی شاخص هم وزن در بورس، اهمیت آن و تفاوت های شاخص کل و شاخص هم وزن بپردازیم و نحوه محاسبه شاخص هم وزن را بیان کنیم.

شاخص هم وزن به زبان ساده

شاخص هم وزن یکی از انواع شاخص بورس می باشد که در این شاخص تمامی شرکت های پذیرفته شده در بورس بطور برابر در محاسبه شاخص سهیم هستند یعنی تمامی شرکت های حاضر در بازار بورس به یک میزان در صعود و نزول این شاخص تاثیرگذار هستند.

به دلیل تاثیرگذاری شرکت های بزرگ در شاخص کل باید روی شاخص هم وزن بیشتر تمرکز کرد زیرا در اکثر مواقع بازیگر سهم یا حقوقی های بزرگ به راحتی با عرضه و تقاضا میتوانند روند بازار را تحت تاثیر قرار دهند و از این راه جوهای روانی سنگینی ایجاد کند.

بازار این روزها نیز به خوبی نشان دهنده این موضوع می باشد و متاسفانه با ایجاد جو روانی و گاها مثبت کردن یک سری سهام شاخص ساز نوید بازگشت بازار را می دهند اما واقعیت این است که باید کلیت بازار رو به بهبود شود؛ بنابراین بازگشت شاخص هم وزن بیشتر میتواند به بهبود جو بازار کمک کند.

ویژگی های شاخص هم‌وزن

از جمله مهم ترین ویژگی های شاخص هم‌وزن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• شاخص هم‌وزن در بورس بر اساس میزان بازدهی اکثر شرکت‌ها است نه بر اساس سرمایه بیشتر.
• شاخص هم وزن برخلاف شاخص کل بورس میزان مثبت و منفی بورس را نمایش میدهد.
• در محاسبه شاخص هم‌وزن به همه شرکت‌ها وزن برابری میدهند در نتیجه اگر شاخص هم‌وزن مثبت شود یعنی اینکه تعداد بیشتری از شرکت‌ها در بورس مثبت می باشند.
• در شاخص هم وزن از هر صنعت به نسبت تعداد شرکت‌های آن صنعت تأثیر میگیرد اما شاخص موزون به ارزش آن توجه میکند مثلا اگر در یک صنعت فقط یک شرکت وجود داشته باشد اما تعداد سهام منتشره آن بزرگ باشد در مقایسه با صنعتی با تعداد شرکت‌های بیشتر اما وزن پایین‌تر، تأثیر بیشتری روی شاخص خواهد گذاشت.
• همچنین به دلیل اینکه شاخص هم‌وزن نوسان کمتری دارد، دارای ریسک کمتری نسبت به شاخص‌های ارزشی است.
• شاخص‌های هم‌وزن به غیر از افزایش قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری در سرمایه‌گذاران، در صندوق‌های شاخصی باعث کاهش ریسک، سادگی و شفافیت می‌شود.

تفاوت شاخص هم وزن با شاخص کل بورس

تفاوت عمده شاخص کل و شاخص هم وزن در وزن شرکت های محاسبه شده در شاخص است به این صورت که شاخص کل میان سهام های بزرگ و کوچک تمایز قائل می شود ولی شاخص هم وزن، وزن یکسان برای همه شرکت ها در نظر میگیرد و نحوه محاسبه شاخص هم وزن در بورس به این صورت است که میانگین بازدهی شرکت‌ها را با ضریب یکسان محاسبه میکند و آن‌ها فرمول محاسبه شاخص هم وزن را در نمودار نشان می‌دهد.

برای مثال در محاسبه شاخص کل سهام ذوب آهن که ارزش بازار بیشتری دارد و شرکت بزرگتری از قشیر است تاثیری بیشتری هم نسبت به قشیر روی شاخص کل دارد. اما در محاسبه شاخص هم وزن، وزن و تاثیر هر دو شرکت باهم برابر است. مبنای شاخص هم‌وزن ۱۰۰۰۰ واحد می باشد و از اول فروردین ۱۳۹۳ معرفی شده است.

حالا اگر شاخص کل مثبت باشد ولی شاخص هم وزن بورس منفی باشد یعنی شاخص سازها یا همان شرکت های بزرگ که تاثیر زیادی روی شاخص کل دارند مثبت هستند ولی اکثر سهم ها منفی هستند.

پس اگر بخواهیم بفهمیم که بیشتر نمادها در یک روز مثبت هستند یا منفی باید ببینیم شاخص هم وزن در بورس مثبت است یا منفی. در روزهایی که شاخص کل مثبت است ولی اکثر سهام بازار منفی هستند، شاخص هم‌وزن منفی شود زیرا وضعیت اکثریت سهام بازار است که در شاخص هم‌وزن منعکس می‌شود.

اگر میخواهید بدانید که شاخص هم وزن کجاست بهتر است نگاهی به سایت tsetmc.com بیاندازید و مقدار رشد و یا ریزش شاخص هم وزن را در آن جا ببینید. وقتی شاخص هم وزن مثبت باشد به این معنی است که شرکت های کوچک نیز مورد توجه قرار گرفته و با سوددهی همراه شده اند و این نشانه خوبی برای بازار سرمایه است.