سررسید اوراق قرضه

امیر شاملویی

سررسید اوراق قرضه

معاون وزیر اقتصاد گفت: محاسبه نرخ سود موثر مهم‌ترین روشی است که ارزش فعلی جریان وجوه دریافتی از یک ابزار بدهی را با ارزش روز آن، برابر می‌کند که برای اوراق یکساله ۲۷ تا ۲۹ درصد است.

سعید میرشجاعیان در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر گفت: در حال حاضر بازار اوراق بدهی دولتی در قالب بازار سرمایه کشور شکل گرفته و این اوراق در بازار ثانویه در فرابورس قابل معامله است؛ به نحوی که بخش اعظم آن در کنترل بازارگردانان بزرگ از جمله شرکت‌های تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند؛ بر این اساس نحوه تنظیم سود اوراق با استراتژی‌های تعیین مقدار و زمان عرضه اوراق و با فرض انجام تعهدات دولت در سررسید اوراق، بر فرآیند معاملات اوراق بدهی در بازار ثانویه تاثیر می‌گذارد.معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: در عین حال باتوجه به اینکه اوراق بدهی از نوع اوراق بدون ریسک همانند سپرده بانکی محسوب می‌شود، می‌تواند یک معیار بازدهی برای سرمایه‌گذاران قرار گیرد و در صورت نامناسب بودن نرخ بازدهی آن، عدم تعادل در سایر بازارها را به دنبال خواهد داشت؛ در این راستا رصد و پایش موارد مذکور برای تداوم بهره‌برداری دولت از اوراق بدهی در سال‌های آینده، با لحاظ کمترین هزینه و اتخاذ تصمیمات مقتضی جهت تنظیم نرخ بازدهی مناسب اوراق در مقایسه با سرمایه‌گذاری‌های جانشین از اهمیت بسزایی برخوردار است.

وی سررسید اوراق قرضه با تاکید بر اینکه وزارت اقتصاد جوانب امر را در انتشار اوراق بدهی در نظر می‌گیرد، تصریح کرد: در این میان از میان روش‌های متعدد محاسبه نرخ سود اوراق، محاسبه بازدهی تا سررسید یعنی همان نرخ سود موثر، مهم‌ترین روشی است که ارزش فعلی جریان وجوه دریافتی از یک ابزار بدهی را با ارزش روز آن، برابر می‌کند و با توجه به محاسبه بازدهی تا سررسید در تاریخ ۲۷ بهمن سال گذشته، نرخ سود موثر اوراق بدهی یکساله در محدوده ۲۷ تا ۲۹ درصد و نرخ اوراق بلندمدت به دلیل پیش‌بینی کاهش قابل ملاحظه تورم و به تبع آن نرخ سود در آینده، پایین‌تر از نرخ کوتاه‌مدت و در محدوده ۲۰ سررسید اوراق قرضه تا ۲۳ درصد قرار دارد.میرشجاعیان گفت: به‌رغم آنکه در حال حاضر نرخ سود مصوب برای این اوراق در نظر گرفته شده، برای عرضه اولیه اوراق دولتی، فارغ از بازده بازار تعیین می‌شود، لیکن در بلندمدت و در صورت تاکید بر استمرار استفاده از ساز و کار انتشار اوراق برای تامین مالی بودجه، پیروی نرخ سود در نظر گرفته شده در عرضه اوراق از نرخ بازده بازار اجتناب‌ناپذیر خواهد بود .

واقعیت های فروش اوراق دولتی

در سوم آبان ماه سال جاری، انتشار خبری مبنی بر فروش ۳۷ هزار میلیارد تومان اوراق از سوی دولت با هدف تامین کسری بودجه از مسیر بازار سرمایه، باعث شد تا فعالان بازار سرمایه نسبت به این اقدام واکنش نشان دهند به گونه ای که این دسته از فعالان با تحلیلی غیر فنی، فروش اوراق دولتی را عامل خروج سرمایه از بورس و ریزش شاخص عنوان کردند اما رصد دقیق این رویداد با استناد به آمار رسمی، موضوع دیگری را مطرح می کند که در این گزارش به شفاف سازی کامل در این زمینه می پردازیم.

به گزارش «کالاخبر» به نقل از ایرنا، در ابتدا این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که معاملات اوراق به دو شیوه «بازار بین بانکی» و نیز از مسیر «بازار سرمایه» انجام می‌شود و معاملات اوراق در بازار سرمایه از طریق اوراق مالی اسلامی و اسناد خزانه (اخزا) صورت می گیرد.

در این میان، بررسی‌ها نشان می‌دهد خبر ۳۷ هزار میلیارد تومان اوراق مربوط به معاملات اوراق در عملیات بازار باز بوده است و ارتباطی به فروش اوراق دولتی ندارد، در عملیات بازار باز، خریداران و فروشندگان صرفا بانک ها و بانک مرکزی هستند و هیچ ارتباطی با بورس و صندوق‌های بورسی ندارد.

خالص تامین مالی دولت؛ منفی ۷ هزار میلیارد تومان

همچنین در بررسی روند معاملات اوراق در بازار سرمایه باید توجه کرد که در بخش مربوط به اسناد خزانه، خرید و فروش در این بازار، غیر نقدی بوده و تنها بین دولت و پیمانکاران اتفاق می افتد، در شیوه دیگر یعنی اوراق مالی اسلامی نیز تاکنون هر میزان اوراقی که دولت فروخته بیش از آن صرف پرداخت اوراق سال های قبل شده است؛ لذا تامین مالی دولت فقط مربوط به همین اوراق اسلامی است که منفی ۷ هزار میلیارد تومان بوده است.

در توضیح این موضوع باید اعلام کرد که از ابتدای سال ۱۴۰۰ تاکنون ۵۱ هزار میلیارد تومان اوراق جدید فروش رفته و ۵۸ هزار میلیارد تومان اوراق دولت قبل بازپرداخت شده است، در نتیجه خالص تامین مالی دولت منفی ۷ هزار میلیارد تومان بوده است.

مروری بر جزییات و واقعیت‌های بازار اوراق

همان گونه که اشاره شده حواشی پیرامون مساله اوراق از ۳ آبان ماه ۱۴۰۰ آغاز شد، بانک مرکزی و بانک های تجاری مطابق معمول در قالب اجرای عملیات بازار باز اقدام به خرید و فروش اوراق با یکدیگر کردند که ارزش این معاملات نزدیک به ۳۷ هزار میلیارد تومان بود.

باید دقت کرد، این موضوع که ارزش معاملات در یک روز ۳۷ هزار میلیارد تومان است، به این معناست که صرفا اوراقی به این مبلغ در قالب عملیات بازار باز بین بانک ها و بانک مرکزی جابجا شده است و روزانه این خرید و فروش ها انجام می شود؛ از این رو موضوع فروش اوراق با هدف تامین مالی دولت مطرح نبوده و هیچ ارتباطی با بازار سرمایه ندارد، همچنانکه اگر قرار بود تامین مالی دولت تلقی شود باید کسری بودجه دولت یک ماهه رفع می شد.

با این حال، در همان روز یکی از نمایندگان مجلس به اشتباه آمار عملیات بازار بین بانکی را فروش اوراق توسط دولت تعبیر می کند و فعالان بورس هم سردرگم می شوند و تحلیل های اشتباهی را از میزان فروش اوراق و آثار آن بر وضعیت بورس منتشر می کنند.

نکته دوم اینکه بازار بدهی و بازار سهام هر دو مکمل یکدیگر محسوب می شوند و رقیب دانستن این دو بازار به هیچ وجه فنی و دقیق نیست، دیدگاه اشتباهی از سوی برخی سهامداران مطرح می شود و آن هم اینکه اگر تمایل سرمایه گذار به سمت بازار بدهی افزایش یابد بازار سهام از رونق می افتد که این فرضیه کاملا اشتباه است.

بررسی ها نشان می دهد، اساسا بیش از ۹۹ درصد حجم خریداران اوراق بدهی، صندوق‌های با درآمد ثابت هستند، منابع مالی و نقدینگی فعالان بازار سرمایه و حتی صندوق های سرمایه گذاری سهامی و مختلط، خریدار این اوراق نیستند.

از طرف دیگر بخشی از این اوراق برای بازپرداخت اوراق قبلی است و پولی از بازار خارج نمی شود، در واقع صندوق پول اوراق سررسید شده را پس می گیرد و اوراق جدید دریافت می کند.

بنا بر قانون، صندوق های با درآمد ثابت، مکلف هستند حداقل ۲۵ درصد از دارایی های خود را به اوراق اختصاص دهند که این نصاب اکنون کمتر از ۲۵ درصد است یعنی صندوق های مذکور ظرفیت خرید اوراق برای رسیدن به نصاب قانونی را دارند.

سومین نکته این است که در مورد اوراق خزانه اسلامی یا به اصطلاح اوراق پیمانکاران، انتشار این اوراق با فروش آن به کلی متفاوت است، در واقع فرایند انتشار اوراق خزانه اسلامی به این صورت است که پس از تخصیص این اوراق به پیمانکاران دولتی، آنها اختیار دارند که اوراق خود را در بازار سرمایه تنزیل کرده و به فروش برسانند یا تا سررسید اوراق خزانه صبر کنند و مبلغ اسمی اوراق را در سررسید دریافت کنند.

بررسی ها نشان می‌دهد تعداد بسیار اندکی از پیمانکاران، اوراق خزانه خود را در مهرماه در بازار سرمایه به فروش رسانده اند. به طور مثال با توجه به آمار سازمان بورس در مهر ماه ۱۴۰۰، مجوز آغاز معاملات ثانویه به میزان ۳۰.۵ هزار میلیارد تومان در مهرماه صادر شد اما از این میزان تنها ۳۴۲ میلیون تومان توسط پیمانکاران در بازار سرمایه به فروش رفته است؛ یعنی نزدیک به صفر درصد که طبیعتا این میزان فروش در بازار سرمایه بی تاثیر است.

یادآوری این موضوع ضرورت دارد که از ابتدای مهر تا ۲۴ آبان ۱۴۰۰ هیچگونه اوراق تامین مالی اسلامی به فروش نرفته است و اخیرا در روز ۲۴ آبان مبلغ هفت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان فروش اوراق صورت گرفته که با احتساب این رقم، در مجموع فروش اوراق در سال ۱۴۰۰ به رقم ۵۱ هزار میلیارد تومان به صورت ناخالص رسیده است.

آمارها گویای آن است که دولت تاپایان آبان ماه در مجموع ۵۱ هزار میلیارد تومان از طریق انتشار اوراق مالی اسلامی شامل اوراق مرابحه عام (اراد) به میزان ۴۰ هزار میلیارد تومان و اوراق سلف موازی استاندارد به میزان ۱۱ هزار میلیارد تومان تامین مالی کرده است، درحالی که کل تامین مالی دولت در سال ۹۹ بالغ بر ۱۳۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است.

با این تفاسیر آمارها نشان می دهد، خالص تامین مالی دولت از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا انتهای آبان ماه از محل اوراق مالی اسلامی منفی ۷ هزار میلیارد تومان بوده است، این موضوع به آن معناست که دولت بیش از آن که از فروش اوراق تامین مالی کرده باشد اوراق سررسید شده گذشته را تسویه کرده است.

در یک جمع بندی کلی در پیرامون انتشار اوراق، ذکر این نکته ضروری است که بازار بدهی ما به نسبت سایر کشورهای دنیا بسیار کوچک است و نیاز به توسعه بیش از پیش دارد و از سمتی دیگر انتشار اوراق موجب شفاف شدن کسری بودجه خواهد شد و در بلند مدت عملا از افزایش بی رویه هزینه ها توسط دولت جلوگیری خواهد کرد.

در واقع انتشار اوراق، مسیری در راستای کاهش کسری بودجه دولت خواهد بود و ایجاد کسری بودجه برای دولت ها را پرهزینه تر خواهد کرد، در کوتاه مدت می توان جایگزین هایی را برای اوراق مانند تسهیلات تکلیفی و دستوری بانک ها به دولت و شرکت های دولتی با استقراض مستقیم دولت از بانک مرکزی مانند چهار ماه ابتدای سال ۱۴۰۰ متصور بود.

اوراق قرضه یا بدهی چیست؟

اوراق قرضه اسنادی است که به موجب آن شرکت انتشاردهنده متعهد می‌شود مبالغ مشخصی (بهره سالانه) را در زمان‌هایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص (سررسید) اصل مبلغ را باز پرداخت کند. دارنده اوراق به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و بهره آن را دارد ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
بسیاری از ما بدون گرفتن وام، توان خرید چیزهایی مثل خودرو، خانه یا ادامه‌ی تحصیل نداریم. همان‌طور که مردم برای به دست آوردن چیزی پول قرض می‌کنند، کسب‌و‌کارها نیز چنین کاری انجام می‌دهند. کسب‌و‌کارها معمولا برای تأمین مالی فعالیت‌های خود، حضور در بازاری جدید، نوآوری و رشد، به وام نیاز دارند. در نتیجه اوراق قرضه همان وام است.

اوراق قرضه از اوراق بهادار است و طبق آن صادر کننده به خریدار بدهکار می‌شود. این سند دارای سررسید است و مبلغ آن در زمان سررسید به وسیلهٔ صادرکننده پرداخت می‌شود. این اوراق دارای کوپن بهره هستند و بهرهٔ آن‌ها در فواصل زمانی معیّنی توسط بانک که نمایندگی صدور اوراق را دارد، پرداخت می‌شود. از نظر سررسید، اوراق قرضه به سه دستهٔ کوتاه مدّت، میان مدّت و بلندمدّت تقسیم می‌شوند. سررسید اوراق کوتاه مدّت بین یک تا پنج سال، سررسید اوراق میان مدّت بین پنج تا ده سال و سررسید اوراق بلند مدّت معمولاً بیش از ده سال است.
برای شما به عنوان قرض‌دهنده، اوراق قرضه درست مانند سهام، یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. اما تفاوت در این است که سهام، وام نیست. سهام یعنی مالکیت در یک شرکت، بازدهی‌اش هم به میزان سود آن شرکت بستگی دارد. به همین علت، سهام پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است و کاملا منعکس‌کننده‌ی موفقیت یک شرکت است. در طرف دیگر، اوراق قرضه غالبا دارای نرخ بهره‌ی ثابت هستند. بعضی از اوراق قرضه دارای نرخ شناور هستند به این معنا که نرخ بهره‌ی آنها بسته به شرایط بازار تنظیم می‌شود.
اوراق معمولا توسط نهادهای دولتی از جمله شهرداری‌ها، دولت‌های داخلی و خارجی انتشار یافته و ابزار تامین مالی پروژه‌ها و فعالیت‌های دولتی و شهری می‌باشند. اوراق قرضه به نام “اوراق با درآمد ثابت” نیز شناخته می‌شود.

قانون تجارت برای حفظ و استیفای حقوق دارندگان اوراق قرضه که توسط شرکت‌های سهامی عام صادر می‌شوند، حقوقی را به آنها اعطا کرده است؛ از جمله این ‌که چنانچه اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت باشد، مجمع عمومی فوق‌العاده باید بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت، مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه، افزایش سرمایه شرکت را حداقل برابر با مبلغ قرضه، تصویب کند که در این صورت حق تقدم (حق رجحان) سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خود بخود منتفی خواهد بود (ماده ۶۳ قانون تجارت) و این حق اساساً به دارندگان اوراق قرضه تعلق می‌گیرد که با تعویض اوراق قرضه خود با سهام شرکت، در زمره دارندگان سهام شرکت قرار گیرند.سررسید اوراق قرضه
بر این اساس، زمانی که مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت تصمیم به کاهش اختیاری سرمایه شرکت بگیرد، دارندگان اوراق قرضه می‌توانند از تاریخ نشر آخرین آگهی شرکت مربوط به اعلامیه کاهش اختیاری سرمایه شرکت به دادگاه ذی‌صلاح مراجعه کنند و نسبت به کاهش اختیاری سهام شرکت اعتراض و حقوق خود را مطالبه کنند.

شرایط صدور اوراق قرضه

برای صدور اوراق قرضه، رعایت شرایط زیر از طرف شرکت سهامی الزامی است:
1- نوع شرکت باید شرکت سهامی عام باشد، بنابراین و به طور کلی شرکت‌های سهامی خاص از صدور اوراق قرضه محروم شده‌اند.
2- از تاریخ ثبت شرکت دو سال تمام گذشته باشد.
3- اجازه انتشار و صدور اوراق قرضه باید در اساسنامه شرکت سررسید اوراق قرضه قید شده باشد. در صورت عدم تصریح این موضوع در اساسنامه، بنا به پیشنهاد هیئت مدیره و اجازه و تصویب مجمع عمومی فوق العاده و اصلاح اساسنامه می‌توان به صدور اوراق قرضه اقدام کرد.
4- شرکت زمانی می‌تواند نسبت به صدور اوراق قرضه اقدام کند که تمام سرمایه ثبت‌شده شرکت، توسط صاحبان سهام پرداخت شده باشد.
5- حداقل در دو نوبت ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت توسط مجمع عمومی صاحبان سهام به تصویب رسیده باشد.

اوراق قرضه باید مشتمل بر نکات ذیل باشد :

• نام شرکت
• شماره و تاریخ ثبت شرکت
• مبلغ سرمایه
• مدت شرکت
• مبلغ اسمی و شماره ترتیب و تاریخ صدور ورقه قرضه
• تاریخ و شرایط سررسید اوراق قرضه بازپرداخت قرضه و نیز شرایط بازخرید ورقه قرضه
• تضمیناتی که احتمالاَ برای قرضه در نظر گرفته شده است .
• در صورت قابلیت تعویض اوراق قرضه با سهام شرایط و ترتیبات که باید برای تعویض رعایت شود با ذکر نام اشخاص یا موسساتی که تعهد تعویض اوراق قرضه را کرده اند.
• در صورت قابلیت تبدیل ورقه قرضه بر سهام مهلت و شرایط آن

ویژگی های اوراق قرضه

1. سند بستانکاری: دارنده اوراق به عنوان بستانکار حق دریافت اصل و بهره آن را دارد ولی هیچ مالکیتی در شرکت ندارد.
2. تاریخ سر رسید معین.
3. ارزش اسمی.
4. اولویت: اگر شرکت منتشر کننده اوراق قرضه ورشکست شود و دارندگان اوراق قرضه در رابطه با دریافت اصل و فرع خود بر صاحبان سهام عادی حق تقدم دارند.
5. وثیقه: معمولاً انتشار اوراق قرضه با وثیقه همراه است. (مثلاً زمین و ساختمان شرکت وثیقه اوراق باشد)
6. حق رای: دارندگان اوراق قرضه در تصمیم گیریهایی شرکت حق رای ندارند مگر در صورت عدم رعایت شرایط قرار داد قرضه که می توانند بر فعالیت های شرکت اعمال قدرت نمایند.
7. امین دارندگان اوراق قرضه: شخص سوم طرف قرار داد است که به نمایندگی از طرف دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می کند.
8. نرخ بهره: در گذشته اوراق دارای بهره ثابت بوده ولی اکثر اوراق جدید دارای نرخ بهره شناور (متغیر با توجه به نرخ بهره سایر اوراق رایج در بازار) هستند.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه‌ی دولتی:

برای تأمین مالی برنامه‌ها، پرداخت لیست حقوق و به خصوص پرداخت صورت‌حساب‌ها، دولت‌ها اوراق قرضه صادر می‌کنند. اوراق قرضه‌ی کشورهای باثباتی مثل آمریکا، جزو امن‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها شناخته می‌شود. اما در طرف دیگر، اوراق قرضه‌ی کشورهای در حال توسعه، دارای ریسک بالاتری هستند. دولت آمریکا اوراق قرضه‌ی خود را از طریق خزانه‌داری و چندین نهاد دولتی مختلف صادر می‌‌کند. در آمریکا به اوراق قرضه‌ای که موعد سررسید آنها کمتر از یک سال باشد، اصطلاحا T-bills، اوراق قرضه با سررسید بین ۱ تا ۱۰ سال را T-notes و بیش از ۱۰ سال را اوراق خزانه‌داری می‌گویند. در برخی موارد، بهره‌ی دریافتی از این اوراق شامل مالیات بر درآمد نمی‌شود.

اوراق قرضه‌ی شهرداری:

این اوراق توسط ایالات، شهرها، کشورها و مناطق مختلف برای تأمین مالی عملیات‌ها یا پرداخت هزینه‌ی پروژه‌ها صادر می‌شود. اوراق قرضه‌ی شهرداری هزینه‌های ساخت بیمارستان، مدرسه، نیروگاه، خیابان، دفاتر اداری، فرودگاه، پل و غیره را از نظر مالی تأمین می‌‌کند. شهرداری‌ها معمولا زمانی به صدور اوراق قرضه اقدام می‌کنند که به پولی بیشتر از پول حاصل از جمع‌آوری مالیات‌ها احتیاج داشته باشند. یکی از مزیت‌های اوراق قرضه‌ی شهرداری این است که سود حاصل از آن، معاف از مالیات است.

اوراق قرضه‌ی شرکتی:

اوراق قرضه‌ی شرکتی توسط کسب‌و‌کار و برای کمک به تأمین هزینه‌ی آنها صادر می‌شود. با وجود اینکه ریسک این اوراق بالاتر از اوراق قرضه‌ی دولتی است، اما پول بیشتری می‌توان از آن کسب کرد. همچنین تعداد گزینه‌ها برای انتخاب از میان اوراق قرضه‌ی شرکتی بیشتر است. اما از معایب این اوراق، معاف نبودن از مالیات است.

فرق اوراق مشارکت با اوراق قرضه

پول‌های دریافتی از صدور این اوراق تنها باید در طرح‌های مشخص عمرانی، تولیدی یا خدماتی به کار گرفته شوند؛ اما در اوراق قرضه، برای صادرکننده محدودیت خاصی وجود ندارد.

اوراق قرضه چیست؟ / آشنایی با اوراق قرضه به زبان ساده

امیر شاملویی

• اشتراک‌گذاری

احتمالا تاکنون عبارت «اوراق قرضه» به گوشتان خورده باشد و از خودتان پرسیده باشید، اوراق قرضه چیست؟ شاید هم گاهی عبارت «اوراق مشارکت» را از تبلیغات مختلف شنیده باشید. به طور کلی می‌توان گفت اوراق قرضه از جمله سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک هستند که سود مشخصی برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کنند. در این مطلب قصد داریم به زبان ساده بیشتر با اوراق قرضه آشنا شویم و ویژگی‌های آن را شرح دهیم.

اوراق قرضه چیست؟

بیایید به زبان ساده مفهوم اوراق قرضه را بررسی کنیم. شاید برایتان پیش آمده باشد که بخواهید یک کالای مورد نیاز مثلا خانه یا ماشین را بخرید اما پول لازم را نداشته باشید. در این صورت می‌توانید این پول را از دوستان و آشنایان قرض کنید یا از یک موسسه مالی و اعتباری وام بگیرید. شرکت‌ها و حتی دولت‌ها هم همین طور هستند. یعنی وقتی به پول نیاز دارند و باید آن را تامین کنند، اقدام به انتشار اوراق قرضه می‌نمایند. به این ترتیب آنها می‌توانند از اوراقی که به فروش رسانده‌اند، برای انجام پروژه‌هایشان استفاده کنند. شرکت یا دولتی که اوراق قرضه را صادر کرده، تعهد می‌کند در تاریخی معین اصل پولی را که گرفته به همراه بهره مشخصی به وام‌دهندگان بپردازد.

اوراق قرضه را می‌توان یک ابزار تامین مالی دانست. با این حال باید اشاره کنیم که در ایران ابزاری به عنوان اوراق قرضه نداریم و در عوض اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه‌داری اسلامی (اخزا) یا اوراق مشارکت و مواردی از این قبیل عرضه می‌شود.

انواع اوراق قرضه در ایران کدامند؟

اوراق قرضه به چند نوع طبقه‌بندی می‌شوند. این دسته‌بندی‌ها عبارتند از: اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شهرداری و اوراق قرضه شرکتی. دسته اول یعنی اوراق قرضه دولتی به اوراقی گفته می‌‎شود که دولت برای تامین مالی برنامه‌هایش منتشر می‌کند. البته گاهی این اوراق دولتی برای پرداخت صورتحساب‌ها و مواردی این چنینی نیز صادر می‌شود. ریسک این اوراق بسیار پایین است.

دسته دوم اوراق قرضه مربوط به شهرداری‌ها هستند. این اوراق از سوی شهرداری‌ها و مناطق مختلف صادر می‌شود تا بتوانند هزینه برخی پروژه‌های سنگین یا عملیات‌ها را تامین کنند. این اقدام از سوی شهرداری‌ها زمانی انجام می‌گیرد که شهرداری‌ها نتوانند با استفاده از مالیات‌ها هزینه پروژه‌ای را تامین سررسید اوراق قرضه نمایند.

دسته سوم اوراق قرضه، اوراق قرضه شرکتی هستند. در این دسته از اوراق، شرکت‌ها برای این که کسب‌وکار خود را رشد و توسعه دهند، اقدام به انتشار می‌کنند. ریسک اوراق قرضه شرکتی بالاتر از اوراق قرضه دولتی است، اما ممکن است سود آنها بیشتر باشد.

تفاوت اوراق قرضه با مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت نوعی اوراق قرضه سررسید اوراق قرضه هستند که در ایران منتشر می‌شوند. عمدتا هدف از انتشار این اوراق، کمک به تامین مالی طرح‌های عمرانی، تولیدی و خدماتی است. نهادی که به انتشار این اوراق می‌پردازد و ضوابط آن را مشخص می‌کند، بانک مرکزی ایران است. بین اوراق قرضه و اوراق مشارکت یک فرق اساسی وجود دارد. این فرق آن است که پول‎های به دست آمده از طریق اوراق مشارکت باید به مصرف خاصی برسند. یعنی مثلا اگر برای طرح‌های عمرانی خاصی اخذ شده‌اند، در همین موارد خرج شوند. اما در مورد اوراق قرضه این طور نیست و برای پول به دست آمده محدودیت چندانی وجود ندارد.

همچنین، علت عدم استفاده از اوراق قرضه عمدتا به این موضوع برمی‌گردد که اوراق قرضی همراه با نرخ بهره هستند و از نظر اسلام مشمول ربا می‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود در اقتصادهای اسلامی از این ابزار استفاده نشود. به این ترتیب، نرخ سود اوراق قرضه این قابلیت را دارد که از پیش تعیین شود اما در مورد اوراق مشارکت، نرخ سود قطعی در پایان اجرای پروژه محاسبه می‌شود و به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌گردد. سود دوره‌ای پرداختی اوراق مشارکت هم به صورت علی‌الحساب صورت می‌گیرد.

فرق اوراق مشارکت با سهام در چیست؟

با توجه به چیزهایی که به آن اشاره کردیم، خرید اوراق قرضه شباهت‌هایی با خرید سهام دارد. در واقع هر دو ابزاری برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند. اما این دو سررسید اوراق قرضه با هم تفاوت نیز دارند. به عنوان مثال، وقتی شما سهام یک شرکت را می‌خرید، صاحب بخشی هرچند کوچک از آن می‎شوید. در این صورت اگر آن شرکت سود کند، شما هم سود می‌کنید و با زیان شرکت فوق شما هم متضرر خواهید شد. به این ترتیب می‌توان گفت اوراق قرضه ریسک خاصی ندارند و نرخ سود مشخصی به آنها تعلق می‌گیرد، اما خرید سهام این گونه نیست.

شرکت‌ها هم بیشتر میل دارند که با اوراق قرضه منابع خود را تامین کنند تا فروش سهام. علت آن هم این است که با فروش سهام عده‌ای از افراد می‌توانند در مدیریت شرکت دخالت کنند اما در صورتی که اوراق قرضه داده شود، سررسید اوراق قرضه آنها فقط طلبکار شرکت خواهند بود.

ویژگی‎‌های اوراق قرضه

همان طور که پیشتر اشاره کردیم، اوراق قرضه ویژگی‌های مخصوص خود را دارند. آنها ریسک خاصی ندارند و معمولا دارای سررسید مشخصی هستند. صاحب اوراق قرضه طلبکار از دولت یا شرکت محسوب می‌شود و می‌تواند اصل پول و سود آن را طبق آنچه در هنگام خرید قید شده است، دریافت کند. برخی از اوراق قرضه یکجا و با رسیدن به موعدی معین سررسید می‌شوند اما برخی دیگر دوره به دوره پرداختی‌هایی دارند. علاوه بر این، روی اوراق قرضه معمولا ارزش اسمی قید شده است. حال شاید برایتان این سوال پیش بیایدکه اگر منتشر کننده اوراق قرضه ورشکست شود یا نتواند آن را سررسید اوراق قرضه پرداخت نماید، چه می‌شود؟ اگر چنین اتفاقی بیفتد، ابتدا باید طلب دارندگان اوراق قرضه وصول شود و سپس نوبت به تصفیه حقوق سهامداران می‌رسد. البته برخی از شرکت‌ها برای این که سرمایه‌گذاران را جذب کنند، اوراق قرضه خود را با وثیقه منتشر می‌کنند.

از سوی دیگر، به طور کلی، دارندگان اوراق قرضه نمی‌توانند روی تصمیمات شرکت تاثیر بگذارند. همچنین، اگر اوراق قرضه به صورت خصوصی به خریداری فروخته شود، دو طرف خریدار و منتشر کننده اوراق طرفین قرارداد محسوب می‌شوند، اما اگر اوراق به صورت عمومی به فروش رفته و تعداد زیادی اقدام به خرید آن کنند، یک نفر به عنوان امین نماینده صاحبان اوراق قرضه می‌شود و روی انجام شدن تعهدات شرکت نظارت می‌نماید.

نکاتی در مورد حسابداری اوراق قرضه

در مورد حسابداری اوراق قرضه چند نکته وجود دارد. اوراق قرضه یک ارزش اسمی دارند که بیانگر مبلغ پولی است که وقت سررسید اوراق قرضه می‌توان به دست آورد. این میزان روی اوراق و سند آن هم درج شده است. نرخ بهره همان نرخ سودی است که بر اساس ارزش اسمی اوراق خریداری شده پرداخت می‌شود. این نرخ همان طور که گفتیم ثابت است. مثلا اگر نرخ بهره 20 درصد در سال باشد و ارزش اسمی آن یک میلیون تومان باشد، میزان بهره پرداختی و اصل پول در سررسید یک ساله یک میلیون و 200 هزار تومان خواهد بود. تاریخ کوپن همان تاریخی است که منتشرکننده اوراق قرضه قرار است بهره آن را پرداخت کند. این پرداخت می‌تواند در دوره‌های مختلف صورت بگیرد یا یکجا انجام شود.

تاریخ سررسید نکته دیگری است که در مورد حسابداری اوراق قرضه مطرح است. این تاریخ همان زمانی است که منتشر کنندگان اوراق قرضه ارزش اسمی آن را پرداخت می‌کنند. اوراق قرضه از این نظر به 3 دسته کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند. سررسید اوراق قرضه کوتاه‌مدت از 1 تا 5 سال، اوراق قرضه میان‌مدت از 5 تا 10 سال و اوراق قرضه بلندمدت بیشتر از 10 سال است. در نهایت، قیمت اوراق قرضه به قیمتی می‌گویند که منتشرکننده اوراق برای اولین بار اوراق قرضه را به فروش رسانده است.

ثبت‌های حسابداری مربوط به اوراق قرضه

ارزش اوراق قرضه به عوامل زیادی بستگی دارد که از آن جمله می‌توان به نرخ بهره اسمی، نرخ بهره‌ای که بازار در ازای آن می‌پردازد، تاریخ سررسید اوراق و فاصله زمانی پرداخت سود اشاره کرد. در واقع، قیمت فروش اوراق قرضه معادل با ارزش فعلی مقدار سود تضمین شده و ارزش اسمی آن اوراق است.

در مورد فروش اوراق قرضه در بازار 3 حالت وجود دارد. یا نرخ بهره اسمی با نرخ بهره بازار مساوی است یا یکی این نرخ‌ها از دیگری بیشتر است. اگر نرخ‌های بهره بازار و اسمی برابر باشند، قیمت فروش یعنی بازاری اوراق با ارزش اسمی آن برابر می‌شود. اما اگر نرخ بهره اسمی بیش از نرخ بهره بازار باشد، قیمت فروش اوراق هم از قیمت اسمی آن بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، اگر نرخ بهره بازار بالاتر باشد، قیمت فروش اوراق قرضه هم کمتر از ارزش اسمی آن خواهد شد. به زبان ساده بین نرخ بهره بازار و قیمت فروش آن اوراق رابطه معکوس وجود دارد.

شاید برایتان پیش آمده باشد که بخواهید یک کالای مورد نیاز مثلا خانه یا ماشین را بخرید اما پول لازم را نداشته باشید. در این صورت می‌توانید این پول را از دوستان و آشنایان قرض کنید یا از یک موسسه مالی و اعتباری وام بگیرید. شرکت‌ها و حتی دولت‌ها هم همین طور هستند. یعنی وقتی به پول نیاز دارند و باید آن را تامین کنند، اقدام به انتشار اوراق قرضه می‌نمایند. به این ترتیب آنها می‌توانند از اوراقی که به فروش رسانده‌اند، برای انجام پروژه‌هایشان استفاده کنند. شرکت یا دولتی که اوراق قرضه را صادر کرده، تعهد می‌کند در تاریخی معین اصل پولی را که گرفته به همراه بهره مشخصی به وام‌دهندگان بپردازد.

اوراق قرضه را می‌توان یک ابزار تامین مالی دانست. با این حال باید اشاره کنیم که در ایران ابزاری به عنوان اوراق قرضه نداریم و در عوض اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق خزانه‌داری اسلامی (اخزا) یا اوراق مشارکت و مواردی از این قبیل عرضه می‌شود.

سررسید اوراق قرضه

info [ at ] kararegister.com

ونک، خیابان ملاصدرا، تقاطع پل کردستان، ضلع شمال غربی تقاطع، بن بست فرشید، پلاک 8، واحد 1

• شما اینجا هستید:
• ثبت شرکت سهامی خاص بهتر است یا ثبت شرکت با مسئولیت محدود ؟

اوراق قرضه قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام شرکت چیست ؟

منابع مالی و سرمایه شرکت در شرکت های سهامی (عام) از طریق سرمایه گذاری شرکاء و خرید سهام توسط آنها تأمین می گردد،شرکت چنانچه احتیاج به سرمایه گذاری بیشتری داشته باشد می تواند با افزایش سرمایه از طریق صدور سهام نسبت به تأمین منابع مالی مورد احتیاج خود اقدام نماید در این صورت سهامداران شرکت در خرید سهام جدید حق تقدم و یا رجحان دارند. حال چنانچه شرکت سهامی عام احتیاج فوری به سرمایه بیشتری داشته باشد و به دلایلی اطمینان حاصل نماید که این افزایش سرمایه از طریق سرمایه گذاری بیشتر سهامداران عملی نخواهد شد. قانون تجارت مکانیسمی برای شرکت فراهم ساخته که از این طریق بتواند هم سرمایه مورد درخواست خود را تأمین نماید و هم متعاقباً افراد بیشتری را به عنوان سهامدار جذب شرکت نموده (مردم) را در شرکت های سهامی عام شریک و سهیم سازد. بدین

منظور قانون گذار به شرکت های سهامی عام اجازه داده است که نوعی اوراق قرضه صادر نمایند که این اوراق قابل تعویض به سهام شرکت باشد و چون مقصود از انتشار این گونه اوراق تأمین فوری منابع مالی مورد احتیاج شرکت است قانونگذار به بانک ها و مؤسسات مالی اجازه داده است که با تصویب شورای پول و اعتبار و با انعقاد قراردادی پول مورد احتیاج را به این گونه شرکت ها اعطا نماید. مشروط بر این که قرارداد مزبور و مصوبه مجمع عمومی فوق العاده دایر بر افزایش سرمایه شرکت را همزمان با انتشار اوراق قرضه قابل تعویض به سهام شرکت تصویب نماید. در صورت تحصیل اجازه مجمع عمومی فوق العاده، سهامداران شرکت حق تقدم خود را در خرید سهام فوق الذکر از دست می دهند. بنابراین و بدواً سهام صادره در نتیجه افزایش سرمایه شرکت، بنام مؤسسه مالی یا بانکی که وام دراختیار شرکت گذاشته است صادر می شود ولی این سهام در اختیار آنها قرار نمی گیرد بلکه به عنوان وثیقه تعویض اوراق قرضه به سهام در شرکت نگهداری می شود، از طرف دیگر بانک یا مؤسسه مالی مذکور نمی توانند این گونه سهام را به دیگری منتقل و واگذار نمایند، بلکه باید تعهد نمایند که در صورت مراجعه دارندگان اوراق قرضه، این گونه سهام با اوراق قرضه آنها تعویض شود.

- ثبت شرکت سهامی خاص بهتر است یا ثبت شرکت با مسئولیت محدود ؟
• موعد یا مواعد معینه جهت تعویض اوراق قرضه قابل تعویض به سهام شرکت :
موعد یا مواعد معینه جهت تعویض اوراق قرضه قابل تعویض به سهام شرکت را مجمع عمومی فوق العاده تعیین می نماید. این موعد یا سررسید باید برابر با موعد و سررسید بازپرداخت وام و اصل بهره باشد که بر روی اوراق قرضه قید می گردد. دارنده اوراق قرضه قابل تعویض با سهام اختیار دارد در موعد و سررسید بازپرداخت به شرکت مراجعه و اصل وام و بهره خود را دریافت دارد و یا اوراق قرضه را با سهام تعویض نماید. این است که قسمت دوم و سوم ماده 64 قانون تجارت مقرر می دارد تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است و یا دارنده ورقه قرضه درهر موقع قبل از سررسید ورقه می تواند تحت شرایط و ترتیبی که در ورقه قید شده است آن را با سهم شرکت تعویض کند و بر همین اساس پائین ماده 67 قانون تجارت مقرر نموده : این گونه سهام تا انقضاء موعد یا مواعد اوراق فقط قابل انتقال به دارندگان اوراق قرضه مزبور بوده و نقل و انتقال اینگونه سهام در دفاتر شرکت ثبت نخواهد شد مگر وقتی که تعویض ورقه مواعد قرضه با سهم احراز گردد. بنابراین پس از انقضای مواعد قرضه، شرکت یا مؤسسه مالی اعطا کننده وام، دارنده سهام شرکت محسوب شده می تواند سهام مزبور را بنام خود در دفاتر شرکت ثبت و یا آنرا به دیگران منتقل سازد.
• افزایش سرمایه شرکت همزمان با انتشار اوراق قرضه قابل تعویض به سهام شرکت :
شرکت های سهامی عام می توانند همزمان با افزایش سرمایه شرکت نسبت به انتشار اوراق قرضه قابل تعویض به سهام شرکت اقدام نمایند اما قبل از انتشار اوراق قرضه باید موضوع را با چند بانک یا مؤسسه مالی مطرح و موافقت آنها را با کسب اجازه از شورای پول و اعتبار جهت پذیره نویسی کلیه این اوراق تحصیل و قراردادی با بانک یا مؤسسه مالی پذیره نویس منعقد سازند که این گونه سهام را با دارندگان اوراق قرضه تعویض نماید در این صورت شرکت باید قرارداد منعقده و هم چنین مصوبه مجمع عمومی فوق العاده را مبنی بر افزایش سرمایه شرکت به تصویب مجمع عمومی فوق العاده برساند. قانون تجارت برای بالا بردن امکانات و تأمین مالی شرکت جهت اجرای تعهدات به عمل آمده و بازپرداخت وام و بهره به دارندگان و خریداران اوراق قرضه مقرر نموده که شرکت پس از انتشار اوراق قرضه قابل تعویض به سهام نمی تواند اوراق جدید قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام منتشر کند یا سرمایه خود را به جهتی از جهات مستهلک سازد یا نسبت به تقسیم اندوخته شرکت اقدام یا در نحوه تقسیم منافع تغییراتی بدهد، به علاوه طبق ماده 66 قانون تجارت از تاریخ تصمیم مجمع مذکور تا انقضای موعد یا مواعد اوراق قرضه، صدور سهام جدید در نتیجه انتقال اندوخته به سرمایه و به طور کلی دادن سهم و یا تخصیص یا پرداخت وجه به سهامداران تحت عناوینی از قبیل

روزنامه ثبت شرکتها

جایزه و یا منافع انتشار سهام ممنوع است مگر آنکه حقوق دارندگان اوراق قرضه که متعاقباً اوراق خود را با سهام شرکت تعویض می کنند به نسبت سهامی که در نتیجه معاوضه مالک می شوند، حفظ شود. به منظور فوق شرکت باید تدابیر لازم را اتخاذ کند تا دارندگان اوراق قرضه که متعاقباً اوراق خود را با سهام شرکت تعویض می کنند بتوانند به نسبت و تحت همان شرایط حقوقی مالی مذکور را استیفا، نمایند، ضمناً به دستور ماده 67 قانون تجارت اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت بانام بوده و تا انقضای موعد یا مواعد اوراق قرضه، وثیقه تعهد پذیره نویسان در برابر دارندگان اوراق قرضه جهت تعویض سهام با اوراق قرضه مذکور می باشد و نزد شرکت نگهداری می شود. اینگونه سهام تا انقضاء موعد یا مواعد قرضه فقط قابل انتقال به دارندگان اوراق قرضه مزبور بوده و نقل و انتقال این گونه سهام در دفاتر شرکت ثبت نخواهد شد مگر وقتی که تعویض ورقه مواعد قرضه با سهم احراز گردد.
• افزایش سرمایه شرکت همزمان با انتشار اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام شرکت :
ابزار و مکانیسم دیگری، قانون تجارت در اختیار شرکتهای سهامی عام قرار داده است که از این طریق بتوانند منابع مالی مورد احتیاج خود را بدست آورند. شرکت می تواند همزمان با افزایش سرمایه مبادرت به انتشار اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام شرکت نماید، بدین منظور مصوبه مجمع عمومی فوق العاده پس از استماع و تصویب گزارش خاص بازرسان که در این خصوص باید با توجیه تصمیم متخذه توسط هیئت مدیره یپردازد، ضروری است. دارندگان اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام نیز اختیار دارند در موعد یا مواعدی که برای دریافت وام و اصل بهره معین شده به شرکت مراجعه نمایند. این است که ذیل ماده 71 قانون تجارت مقرر نموده که مواد 63 و 64 قانون تجارت در مورد اوراق قرضه قابل تبدیل به سهم نیزرعایت شود.