نوسان قیمت چیست؟

1. با توجه به اینکه توقف معاملات بیانگر جلوگیری از انجام معامله یک دارایی (سهام) در یک‌زمان مشخص است، درحالی‌که حد نوسان قیمت محدودیتی است که نوسانات روزانه قیمت سهام را در برمی‌گیرد. (از پایان روز معاملاتی قبل مشخص‌شده است)
2. توقف معاملات در یک محدوده زمانی و به‌صورت مقطعی عمل می‌کند و پس‌ از اینکه توقف معامله یک سهم پایان می‌یابد، قیمت سهام صرفاً به‌وسیله بازار تعیین می‌شود؛
   

بررسی اثر آهنربایی ناشی از دامنه نوسانات قیمت در بورس اوراق بهادار تهران

حدود نه سال است که دامنه نوسان قیمت به شکل درصدی از قیمت در بورس اوراق بهادار تهران همچون
بسیاری از بازارهای سهام نوظهور، به منظور کنترل نوسانات قیمت ها و ثبات بازار مورد استفاده قرار می گیرد.
یکی از آثار منفی این مکانیسم در بازارها با عنوان اثر آهنربایی شناخته می شود. پژوهش حاضر اثر آهنربایی
ناشی از دامنه نوسان قیمت در بورس اوراق بهادار تهران را با استفاده از مدل های پنل لاجیت مورد بررسی قرار
می دهد. در این پژوهش فرضیه وجود اثر آهنربایی ناشی از بکارگیری دامنه نوسان تایید شد و رابطه وسعت
دامنه نوسان با شدت اثر آهنربایی مورد تایید قرار نگرفت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of induced magnetic domain price fluctuations in the Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• Saeid Fallahpour 1
• Zahra Mohammadian 2

It is about nine years that price limit has been implemented in Tehran stock exchange to limit price fluctuations like many other emerging markets . Although this mechanism has been used for a long time in Iran and other parts of universe, researchers don’t have similar attitudes toward its pros and cons. One of the price limit’s implication on stock market mentioned by proponents of this mechanism is magnet effect. The magnet effect suggests that the asset price accelerates toward the limits as it gets closer to the limits. This project employs panel logit model to test magnet effect hypothesis across periods with different price limit. It also tests magnet effect in upper and lower price limits

کلیدواژه‌ها [English]

• Magnets effect
• limit price
• trading mechanism

مراجع

اسکندری، رسول، سال 1383، «بررسی آثار دامنه مجاز نوسان قیمت سهام در بورس اوراق بهادار ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مدیریت، دانشگاه شهید بهشتی

بورس اوراق بهادار تهران، مدیریت تحقیق و توسعه، «تدوین استراتژی‌های بلندمدت برای افزایش نقدشوندگی بورس تهران»، 1388

پویانفر، احمد، 1388، «بررسی اثرات ریزساختار بازار بر قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران»، پایان نامه دکتری، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

Abad.D, pascual.R, 2007, "on the magnet effect of price limits". European Financial management, vol.13, No.5, 833-852.

Akert.L, Church.B, Jayaraman.N, 2001, "An experimental study of circuit breakers: the effects of mandated market closures and temporary halts on market behavior". Journal of financial markets 4,185-208.

Arak. M, Cook. R, 1997, “Do daily price limits act as magnets? The case of Treasury Bond Futures”. Journal of financial services research, 12:1 5-20

Berkman.H, Steenbeek.O, 1998, “The influence of daily price limits on trading in Nikkei futures". Journal of futures markets Vol18, No.3, 265-279.

Bildik.R, Gulay.G, 2006, “Are price limits effective? Evidence from the Istanbul stock exchange". The journal of financial research Vol.XXIX, No.3.383-403.

Chan.S, Kim.k, Rhee.S, 2005"Price limit performance: evidence from transactions data and the limit order book". The journal of Empirical finance Volume 12, Issue2, pages 269-290.

Cho.D, Russel.J, Tiao.G, Tsay.R, 2002, "The magnet effect of price limits: evidence from high frequency data on Taiwan stock exchange".

Diacogiannis.G, Patalis.N, Tsangarakis .N, Tsiritakis.E, 2005,"Price limits and overreaction in the Athens stock Exchange ". Financial نوسان قیمت چیست؟ economics 1466-4305.

Du.D, Liu.Q, Rhee.G, 2009, "An analysis of the magnet effect under price limits". International review of finance 9:1-2, 83-110.

Fouad.J, 2009, " Effect of price limits on dynamic returns and volatilities: evidence from the Egyption stock market". Middle Eastern finance and economics نوسان قیمت چیست؟ ISSN: 450-2889, issue3.

Gerety.M, Mulherin.W, 1992, "Trading halts and market activity: an analysis of volume at the open and the close". The journal of finance, Vol. XLVII, No.5.

Goldstein.M, Kavajecz.K, 2004, "Trading strategies during circuit breakers and extreme market movements". Journal of financial markets 7, 301-333.

Greenwald.B, Stein.J, 1998, "Transactional risk, market crashes and the role of circuit breakers". Journal of business.

Harris, 1990, liquidity trading rules and electronic trading system, journal of financial and quantitative analysis.

Hsieh. P, Kim. Y, Yang. J, 2009, “ The magnet effect of price limits: Evidence from نوسان قیمت چیست؟ transaction data” Journal of Empirical finance , 16(2009)830-837

Huang.Y, Fu.T, Ke.M, 2001, “Daily price limits and stock price behavior: evidence from the Taiwan stock exchange”. International review of Economics and Finance Vol10,263-288

Lee.C, Ready.M, Seguin.P, 1994, "Volume, volatility and New York stock exchange trading halts". The journal of finance Vol. XIIX, No.1.

Rocha.A, Fernandes.M, 2001, "Are price limits on future markets that cool? Evidence from the Brazilian mercantile and futures exchange".

Subrahmanyam.A, 1997, "The ex ante effects of trade halting rules on informed trading strategies and market liquidity". Review of financial economics Vol.6, No.1, 1-14.

Subrahmanyam.A, 1995, "On rules versus discretion in procedures to halt trade”. Journal of economics and business 1-16.

Subrahmanyam.A, 1995, "On rules versus discretion in procedures to halt trade”. Journal of economics and business 1-16.

Wong.W, Chang.M, Tu.A, 2009, "Are magnet effects caused by uninformed traders? Evidence from Taiwan stock exchange". Pacific-Basin finance Journal 17, 28-40

تغییرات بیش از 20 و 50 درصدی قیمت به چه معناست؟ قانون نوسان 20 و 50 درصد قیمت بورس

تغییرات بيش از 20 و 50 درصدی قيمت یعنی چه؟ حتما در بازار بورس با پیغام توقف نماد به علت تغييرات بيش از 50 درصدی قيمت یا وقفه به دلیل تغییر 20 درصد قیمت مواجه شده اید، در این مقاله قصد داریم شما را با این مفهوم بیشتر آشنا کنیم، همراه داتیس نتورک باشید.

تغييرات بيش از 20 و 50 درصدی قيمت

اگر در بازار بورس فعالیت کرده باشید حتما حداقل یکبار با پیاغام ناظر مبنی تغییرات درصدی قیمت مواجه شده اید.

پیغام هایی که ممکن است با آن مواجه شده باشید:

• توقف نماد x به علت تغييرات بيش از 50 درصدی قيمت
• توقف نماد x به علت تغييرات بيش از 20 درصدی قيمت

این وقفه در معاملات نماد به دلیل تغییرات مشخص قیمتی به دلیل یک قانون در بازار بورس ایران است که هم اکنون شما را با آن آشنا خواهیم کرد.

قانون نوسان 50 درصدی بورس چیست؟

طبق ماده 17 مکرر 1 دستور العمل اجرایی نحوه انجام معاملات در نوسان قیمت چیست؟ بورس اوراق بهادار تهران، در صورتی که قیمت پایانی سهم طی 15 روز معاملاتی متوالی، در دامنه عادی نوسان قیمت (۵- درصد تا ۵+ درصد) بیش از ۵۰ درصد افزایش یا کاهش داشته باشد، سازمان بورس موظف است، در اولین زمان ممکن از لحاظ فنی، نماد معاماتی را متوقف کرده ( توقف ۵۰ درصد در بورس ) و از ناشر درخواست برگزاری کنفرانس اطلاع رسانی نماید.

نماد معاملاتی حداکثر 2 روز کاری پس از توقف نماد معاملاتی با محدودیت دامنه نوسان بازگشایی خواهد شد.

در قانون تغییرات 50 درصدی ، بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته ۳۰ دقیقه ای با اعمال یک مرحله پیش گشایش، شروع و پس از این مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می شود.

قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.

در صورتی که در دوره حراج ناپیوسته معامله ای صورت نپذیرد، یا معاملات انجام شده در دوره حراج ناپیوسته توسط سازمان بورس اوراق بهادار تهران تایید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع رسانی، حراج ناپیوسته برای یک بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است.

به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.

نکات مهم :

در رابطه با قانون توقف تغییرات بیش از 50 درصد ، ذکر چند نکته حائز اهمیت می باشد:

۱- ناشر پذیرفته شده در بورس، موظف است اطلاعات حاصل از کنفرانس اطلاع رسانی را با رعایت ضوابط دستورالعمل اجرایی افشا اطلاعات شرکت های ثبت شده نزد سازمان و حداکثر ۲ روز کاری پس از توقف نماد معاملاتی افشا نماید.

۲- در صورتی که ناشر پذیرفته شده کنفرانس اطلاع رسانی برگزار ننماید یا اطلاعات کنفرانس اطلاع رسانی را منتشر نکند، سازمان بورس موظف است این موضوع را به عموم اطلاع رسانی کند. لازم به ذکر است که مسئولیت ارائه و افشای اطلاعات بر عهده مدیران شرکت (هیئت مدیره و مدیر عامل) بوده و واگذاری آن به سایر اشخاص موجب رفع مسئولیت آن ها نمی شود.

۳- همزمان با توقف نماد معاملاتی، معاملات کلیه اوراق بهادار مرتبط با آن نماد (حق تقدم سهام و اوراق مشتقه) متوقف می شود.

۴- در این قانون، تغییران قیمت (نوسان ۵۰ درصدی) و همچنین تعداد روزهای معاملاتی (۱۵ روز معاملاتی متوالی) توسط هیئت مدیره سازمان نوسان قیمت چیست؟ بورس قابل بازنگری است و در صورت بازنگری، حداقل ۵ روز کاری قبل از اجرا توسط بورس به اطلاع فعالان بازار سرمایه رسانده خوادهد شد.

۵- در صورتی که در زمان توقف، ناشر اطلاعات با اهمیت منتشر کند، دامنه نوسان در زمان بازگشایی متناسب با طبقه اطلاعات با اهمیت منتشر شده (گروه الف یا ب) خواهد بود.

قانون تغییرات 20 درصدی بورس چیست؟

طبق ماده 17 مکرر دستور العمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران، در صورتی که قیمت پایانی نماد شرکتی طی 5 روز معاملاتی متوالی، در دامنه عادی نوسان قیمت (5- درصد تا 5+ درصد) بیش از 20 درصد افزایش یا کاهش داشته باشد، سازمان بورس موظف است، در اولین زمان ممکن از لحاظ فنی، نماد معاملاتی را به مدت 60 دقیقه در وضعیت سفارش گیری نگه داشته و سپس انجام معاملات را آغاز نماید.

نکات مهم :

در رابطه با توقف نماد معاملاتی به دلیل قانون نوسان 20 درصد بورس ذکر چند نکته حائز اهمیت می باشد :

1- در این قانون، تغییران قیمت (نوسان 20 درصدی) و همچنین تعداد روزهای معاملاتی (5 روز معاملاتی متوالی) توسط هیئت مدیره سازمان بورس قابل بازنگری است و در صورت بازنگری، حداقل 5 روز کاری قبل از اجرا توسط سازمان بورس به اطلاع فعالان بازار سرمایه رسانده می شود.

2- در صورت ایجاد وقفه معاملاتی در 60 دقیقه پایانی جلسه معاملاتی، آغاز معاملات نماد در شروع جلسه معاملاتی بعد صورت خواهد گرفت.

پس از وقفه معاملاتی، قیمت پایانی به قیمت پایانی در روز وقفه معاملاتی تغییر خواهد یافت.

در صورت توقف نماد معاملاتی به دلیل قانون نوسان 20 درصد بورس، افشای اطلاعیه شفاف سازی در خصوص نوسان قیمت توسط ناشر (شرکت) به صورت اختیاری می باشد.

دامنه نوسان چیست و چه کاربردی در بازار سرمایه دارد؟

دامنه مجاز نوسان به حدود سقف و کف قیمتی گفته می‌شود که هر سهم در هر روز معاملاتی می‌تواند داشته باشد.

به گزارش خبرنگار اقتصادی یکتاپرس، کارشناسان بورس بر این عقیده هستند که تازه وارد ها در بازار سرمایه باید سطح آگاهی خود را ارتقا دهند زیرا با انتخاب های اشتباه سبب افت شاخص کل می شوند و در نتیجه بازار روند نزولی در پیش خواهد داشت.

تحلیلگران معتقدند که سهامداران باید نگاه بلند مدتی به بازار سرمایه داشته باشند زیرا در کوتاه مدت امکان دریافت سود در بازار سرمایه وجود ندارد.

در ادامه مطالب آموزشی سایت خبری یکتاپرس، در این مقاله درباره دامنه نوسان چیست و چه کاربردی در بازار سرمایه توضیح داده می شود.

بورس در هر کشوری نماد یک بازار رقابتی کامل است. زیرا تعداد خریداران و فروشندگان در آن بسیار زیاد است، اطلاعات به طور کامل در دسترس همگان قرار دارد و مهم‌تر از همه، قیمت توسط افراد فعال بازار بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین‌ شده و نتیجه دیکته قیمت‌ها از جایی خارج از بازار نیست.

یکی از مهم‌ترین وظایف نهادهای ناظر بازار سرمایه، کنترل نوسان‌ها و موج‌های پر تلاطم بازار است. این کنترل با استفاده از ابزارها و قوانین مختلف انجام می‌شود. یکی از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در بورس اوراق بهادار تهران، «دامنه نوسان» است.

اکنون در بسیاری از بورس‌های جهان به دلیل کاهش نوسان‌های بازار از دامنه مجاز نوسان استفاده می‌کنند. دامنه مجاز نوسان به حدود سقف و کف قیمتی گفته می‌شود که هر سهم در هر روز معاملاتی می‌تواند داشته باشد.

در حال حاضر محدودیت نوسان قیمت شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سهام مثبت 5 درصد تا منفی 5 درصد است و برای حق تقدم سهام از مثبت 10 درصد تا منفی 10 درصد در نظر گرفته می‌شود.

مثلا برای سهمی که دیروز قیمت آن 2000 ریال بود، طی معاملات روز بعد، قیمت می‌تواند تا 2100 ریال افزایش و تا 1900 ریال کاهش داشته باشد. اما بر اساس مقررات بازار سرمایه روزهای خاصی وجود دارد که سهم از این محدودیت تبعیت نمی‌کند.

بازارهای بورسی قوانین و مقرراتی وجود دارند که مانع از تقابل عرضه و تقاضا می‌شوند. دامنه مجاز نوسان، توقف معاملاتی و دیگر روش‌ها از این دست قوانین هستند. دامنه مجاز نوسان سهام یکی از قوانین مهم در این حوزه است که به عنوان عامل کنترل در برابر نوسان قیمت سهام و برای کاهش تلاطم بازار و زیان سهامداران در اثر تصمیمات هیجانی استفاده می‌شود.

دامنه مجاز نوسان حدود سقف و کف قیمتی است که هر سهم در هر روز کاری می‌تواند داشته باشد و قیمت تنها در این محدوده می‌تواند حرکت کند.

طبق آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران، دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی معاملات بورس، قیمت می‌تواند نوسان کند.

دامنه نوسان کمک می‌کند تا کشف واقعی سهام اتفاق بیفتد. هنگامی که قیمت سهام به این حدود نزدیک شود، معاملات متوقف شده و به سهامداران فرصت می‌دهد تا درباره قیمت سهم و ارزش واقعی آن فکر کنند و سهم دچار هیجان قیمتی نشود.

دامنه نوسان می‌تواند از دست‌کاری قیمت‌ها جلوگیری کرده و اجازه تغییر قیمت در زمان‌های دلخواه را به سهامداران بزرگ نمی‌دهد.

یکی دیگر از مزایای دامنه مجاز نوسان، کاهش تلاطم در بازار است. دامنه مجاز نوسان، تغییرات قیمتی سهام را محدود کرده و از بروز نوسان قیمت چیست؟ تغییرات ناگهانی جلوگیری و ثبات بازار را افزایش می‌دهد.

اول: بعد از مجمع عادی سالانه برای تقسیم سود سهم دامنه نوسان ندارد و می تواند بیش از دامنه رشد یا کاهش داشته باشد.

دوم: بعد از برگزاری مجمع فوق العاده برای افزایش یا کاهش سرمایه نیز نماد سهم بدون دامنه نوسان بازگشایی می شود.

سوم: زمانی که شرکت سود هر سهم یا EPS خود را بیش از 20 درصد تعدیل مثبت یا منفی دهد نیز سهم بدون دامنه نوسان خواهد بود.

چهارم : بازار ج که هیچ وقت دامنه نوسان ندارد و می تواند هر مقداری بالا یا پایین برود.

بسیاری از بورس‌های دنیا برای جلوگیری از نوسان شدید و سقوط قیمت سهام و ایجاد فرصت برای ارزیابی مجدد و بازنگری سهام از دامنه نوسان استفاده می‌کنند. بورس تهران نیز از سال 87 از دامنه نوسان برای اعمال محدودیت بر نوسان قیمت‌ها استفاده کرده است.

تأثیر این ویژگی در مواقعی که بازار دچار آشفتگی شد، کاملاً مشهود است. در این شرایط، معمولاً سرمایه‌گذاران مخصوصاً سرمایه‌گذاران خرد، تحت تأثیر جو روانی بازار قرار می‌گیرند و با تصمیمات و رفتارهای هیجانی و عجولانه سبب ایجاد نوسان‌های غیرمنطقی می‌شوند. این محدودیت سبب کنترل بهتر نوسان‌ها شده و ثبات بازار را افزایش می‌دهد.

علت نوسانات نرخ ارز چیست؟

عضو هئیت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان گفت: هر عاملی که باعث کاهش درآمدهای صادراتی شود زمینه ساز افزایش نرخ ارز است.

محمد واعظ در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با بیان اینکه بی ثباتی نرخ ارز موضوعی است که در سه سطح باید نوسان قیمت چیست؟ مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد، اظهار کرد: در سطح اول ریشه آن در بی ثباتی متغیرهای کلان اقتصادی در داخل در مقایسه با کشورهای اصلی طرف تجاری در خارج است؛ در بین مجموعه متغیرهای کلان، حجم پول، درآمد حاصل از صادرات و هزینه صرف شده برای واردات تعیین کننده است.

وی افزود: اگر نرخ رشد حجم پول (درصد تغییرات حجم پول در طی یک دوره) در داخل بیشتر از متوسط نرخ رشد حجم پول در خارج برای دوره‌های چند ساله باشد و از طرف دیگر رشد درآمد صادراتی در داخل کمتر از خارج بوده و رشد هزینه‌های وارداتی در داخل بیشتر از خارج باشد خود به خود در این سطح زمینه قوی برای کاهش نرخ ارز همراه با نوسان آن فراهم می‌شود.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان گفت: در سطح دوم باید به عوامل رفتاری همچون هیجانات بازار اشاره کرد به این معنا که اگر بازار ارز از نظر روانی ملتهب و با هیجان باشد این موضوع مزید علت شده هم به افزای نرخ ارز و نوسانات شدید آن منجر می‌شود، حتی اگر در کوتاه مدت متغیرهای بنیادی که معرفی شد تغییری پیدا نکرده باشد اما در بازار ارز شاهد هیجان آفرینی باشیم امکان نوسانات نرخ ارز فراهم می‌شود.

واعظ با بیان اینکه در سطح سوم حملات سوداگرانه ارزی بر این موضوع تأثیرگذار است، افزود: فعالیت‌های هماهنگ معامله گران و دلالان بزرگ ارز می‌تواند هم باعث افزایش نرخ ارز و نوسانات زیاد آن شود حتی اگر دو سطح عوامل پیشین فعال نباشد. اقدامات هماهنگ سوداگران بزرگ منجر به نوسانات نرخ ارز در کوتاه مدت می‌شود.

وی ادامه داد: در سه سال اخیر منشأ این رفتارهای سوداگرانه، نوعی حمله سوداگرانه از طرف اوفک (اتاق جنگ خزانه داری آمریکا) علیه اقتصاد ایران بوده است بنابراین شیوه مقابله با آن فقط در برگیرنده شگردهای اقتصادی برای تنظیم بازار نبوده و باید شامل شگردهای امینتی و قضائی نیز باشد.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان گفت: در واقع در این اتاق جنگ طراحی و سازماندهی حملات ارزی صورت می‌گیرد و سر شبکه‌ها تعیین شده و از طریق آنها به یکباره اقدام به تقاضای ارز نوسان قیمت چیست؟ و عرضه ریال در بازارهای موازی بازارهای داخلی کشور همچون بازار هرات و سلیمانیه صورت می‌گیرد.

واعظ افزود: در این حمله ارزی تمرکز تقاضا بر آن شکل‌هایی از ارز است که امکان تهیه و عرضه آن در کوتاه مدت توسط بانک مرکزی کم است همچون اسکناس ارزی.

وی ادامه داد: بانک مرکزی باید تنظیم‌گر مؤثر و فعال باشد اما در شرایط موجود با حملات ارزی سازمان دهی شده فقط بانک مرکزی نمی‌تواند تنظیم‌گر بازار ارز باشد و در کنار آن نهادهای اطلاعاتی امنیتی و قضائی نیز باید مسئولیت خود را انجام دهند.

عضو هیئت علمی گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان در پاسخ به این سوال که نقض کسری بودجه در نوسانات نرخ ارز چیست، گفت: کسری بودجه یکی از عوامل اصلی رشد حجم پول است و از این طریق بر افزایش نرخ ارز تأثیر می‌گذارد.

واعظ در پاسخ به این سوال که دولت چه نفعی از نوسانات نرخ ارز می‌برد، اظهار کرد: برنامه مالی دولت بر مبنای ثبات نرخ ارز تعیین می‌شود اما زمانی که با اثرپذیری از عوامل ذکر شده نرخ ارز افزایش یابد، در کوتاه مدت بخشی از درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت خام را با نرخ ارز بالا می‌تواند به فروش برساند اما در میان مدت هزینه‌های ریالی دولت در اثر افزایش نرخ ارز افزایش می‌یابد که این موضوع برای دولت مطلوب نیست.

وی همچنین درباره تأثیر کاهش صادرات نفتی بر نوسانات نرخ ارز تصریح کرد: هر چه باعث کاهش درآمدهای صادراتی شود زمینه ساز افزایش نرخ ارز است. توسعه صادرات غیر نفتی راهکار مقابله با این موضوع است.

اثر دامنه مجاز نوسانات بر بازار بورس

یکی از وظایف ناظر سازمان بورس کنترل نوسانات قیمتی سهام در بازار بورس است. یکی از راه‌هایی کنترل دامنه نوسان قیمتی به‌کارگیری قوانین و ابزارهایی محدودکننده است، در این مقاله به بررسی مزایا و معایب قوانین و ابزارهای محدودکننده می‌پردازیم و اثرات آن را بر روی سرمایه گذاری بررسی می‌کنیم.

دامنه نوسان مجاز:

در اکثر بازارهای بورس جهانی ازجمله بورس تهران دامنه مجاز نوسانی استفاده می‌شود. دامنه مجاز نوسانی به محدوده سقف و کف قیمتی که یک سهم در یک روز می‌تواند معامله شود گفته می‌شود. مقالات زیادی درباره مزایا و معایب دامنه نوسانی ارائه‌شده است و در این مقاله به اثر ربایش دامنه نوسانی می‌پردازیم.

بورس کاملاً یک بازار عادلانه است، فعالان بازار بورس یک کالا را خریدوفروش می‌کنند و قیمت این کالا توسط خریدارها و فروشنده‌ها تعیین می‌شود و قیمت بر دو عامل (عرضه) و (تقاضا) رشد و ریزش می‌کند. قانون‌گذاران و طراحان بازار بورس در حال تلاش برای از بین بردن معایبی هستند که باعث اختلال در عرضه و تقاضا می‌شود، که باعث نرسیدن قیمت به قیمت واقعی ذاتی سهام در بازار بورس می‌شود.

به قوانین که مانع از تبادل سهام بین خریدار و فروشنده می‌شود متوقف کننده خودکار می‌گویند مثال: (دامنه مجاز نوسانی، توقف معاملات و…) که در ادامه که در ادامه این قوانین را مورد برسی قرار می‌دهیم. یکی از قوانین که در بازارهایی مالی نوپا استفاده می‌شود نوسانات محدود قیمتی است؛ که برای کنترل نوسانات قیمتی سهام، جلوگیری از رشد و ریزش‌های شارپی و همچنین جلوگیری از تصمیمات هیجانی سرمایه‌گذاران استفاده می‌شود.

۱_ نوسانات و تأثیرات آن بر قیمت سهام

الزام بازار بورس رقابت آزاد است که عرضه و تقاضا باعث رسیدن قیمت واقعی سهام به ارزش واقعی می‌شود و برای این امر بازار بورس نباید هیچ‌گونه محدودیتی در برابر عرضه و تقاضا داشته باشد. ولی در بعضی از این بازارها قوانین برای حفظ منافع فعالان بازار در برابر نوسانات شدید قیمت قانون‌های وضع می‌کنند.

نوسان‌های شارپی قیمت سهام اکثراً به علت عدم تعادل در عرضه و تقاضا یا سفته‌بازی صورت می‌گیرد؛ به همین خاطر در بازارهایی که بازی‌گردان و ناظر بازار برای جهت دهی به قیمت‌ها وجود ندارد نوسانات شدید قیمت بیشتر رخ می‌دهد.

کشورهایی مانند تایوان، تایلند، استرالیا، مالزی، ایتالیا، ترکیه، فرانسه، کره، ژاپن، و ایران قوانینی برای جلوگیری از نوسانات بیش‌ازحد و کاهش ضرر فعالان بازار در تصمیم‌های احساسی و هیجانی قانون دامنه مجاز نوسان وضع کرده‌اند.

قانون بازه مجاز نوسانات فقط مختص به بازار بورس سهام نمی‌شود در بازارهایی دیگر هم این محدودیت اعمال‌شده است. بازه نوسان مجاز به این شکل است که قسمت هر سهم در هرروز کاری مجاز به نوسان در یک بازه مشخص‌شده است. بازار بورس تهران نوسان قیمت چیست؟ از سال ۱۳۸۷ قانون نوسانات مجاز را اجرای کرد. این قانون داری فواید و مضراتی گوناگونی هست که در ادامه به آنها اشاره می‌شود. فواید و مضرات قانون محدودیت نوسانات به ۴ دسته تقسیم می‌شوند.

مزایای محدودیت دامنه نوسان قیمت سهام:

نوسانات بیش‌ازحد در بازه زمانی مشخص‌شده: (نوسانات ۲۰% و ۵۰%)

زمانی که قیمت سهام زودتر از بازه زمانی مشخص‌شده به این نوسانات دست پیدا می‌کند معاملات متوقف می‌شود. تا سهامداران و سرمایه‌گذاران فرصتی داشته باشند تا به قیمت و ارزش واقعی سهام فکر کنند.

جلوگیری از سفته‌بازی در قیمت سهام:

محدودیت نوسان مانع افرادی می‌شود که سرمایه نوسان قیمت چیست؟ زیادی در اختیار دارد. و با جابه‌جا کردن عرضه و تقاضا باعث تغییر روند قیمتی در بازه زمانی موردنظرشان می‌شوند.

کاهش نوسانات بیش‌ازحد در بازار:

همان‌طور که گفته شد با اجرای قانون دامنه مجاز نوسان قیمتی، نوسانات محدودشده و بیش‌ازحد رشد و ریزش نمی‌کند. باعث جلوگیری از بروز تغییرات ناگهانی در قسمت می‌شود و درنتیجه ثبات قیمتی افزایش میابد.

معایب محدودیت دامنه نوسان قیمت سهام:

۱- طولانی بودن رسیدن قیمت سهام به ارزش ذاتی:

قیمت سهام نمی‌تواند در همان روزی که اطلاعات مهمی در بازار انتشار می‌دهد به ارزش واقعی خود برسد. در بازار بورس و اوراق بهادادر تهران برای رفع این مشکل با افشای اطلاعات با اهمیت ناظر بازار معاملات سهام را متوقف می‌کند. نسبت به اهمیت این اطلاعات که به دو دسته گروه (الف) و گروه (ب) تقسیم می‌شوند بازه زمانی مختلفی این توقف ادامه دارد.

۲- دخالت در معامله:

محدوده مجاز نوسان قیمت سهام مانع رسیدن قیمت واقعی سهام در روز معاملاتی می‌شود.

۳- اثر ربایش:

اثر ربایش به حالتی گفته می‌شود که سهم وارد روندی می‌شود و علت محدود بودن نوسان مانع آزاد بودن قیمت سهام می‌شود. و قیمت سهام مانند آهنربا جذب به روند و به یک نقطه تمایل پیدا می‌کند. اثر ربایش باعث می‌شود که قیمت‌ به محدوده ای گرایش پیدا کند. و هرچقدر قیمت به آن محدوده نزدیکتر شود سرعت گرایش قیمتی به آن محدوده بیشتر می‌شود.

مطالعات زیادی درباره دلیل به وجود آمدن اثر ربایش شده است که این ۲ دلیل برای آن مطرح شده است:

1. اولین دلیل نگرانی از کاهش نقد شوندگی سهام با رسیدن به حد دامنه مجاز نوسان است.
2. دومین عامل تأثیرگذار براثر ربایش تأثیر روانی دامنه مجاز نوسانی بر معاملات است. با رسیدن قیمت به حد مجاز نوسان باعث سرعت گرفتن حرکت قیمتی به حد مجاز در روزهایی پیش رو می‌شود. (صف خرید متوالی و صف فروش متوالی)

اصطلاحات و کاربرد آن در بازه مجاز نوسان

متوقف کننده‌های خودکار

متوقف کننده خودکار از مهندسی برق برگرفته‌شده است. این نوع کلیدها در یک مسیر از مدار قرار می‌گیرند و زمانی که جریان الکتریکی بیش‌ازحد تعریف‌شده برای کلید از مسیر عبور کند بصورت خودکار کل جریان مسیر را قطع می‌کند. (فیوز برق)

در بازار مالی بورس از متوقف کننده‌های خودکار برای جلوگیری از رفتارهایی شتاب‌زده فعالان بازار که ممکن است به ورشکستگی بازار منجر شود استفاده می‌شود. که در جلوگیری از بروز اثر ربایش نقش دارد. بیشتر بازارهای مالی که نظرات بروی آن‌ها اعمال می‌شود برای جلوگیری از تغییرات ناگهانی و غیراصولی قوانینی وضع‌شده. که در مواقع تغییرات شدید این قوانین اجرا می‌شود. و به‌صورت خودکار جریان معاملات متوقف می‌شود.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای متوقف کننده‌ها این است که در زمان انتشار اطلاعات فرصت این را فراهم می‌کند. که اطلاعات به‌صورت کامل پخش شود و اینکه سهامداران بتوانند تصمیمات درستی بگیرند.

انواع متوقف کننده های خودکار

توقف معاملات

توقف معاملات برای جلوگیری از تصمیمات هیجانی سرمایه گذران در قبال اطلاعات جدید این فرصت را به افراد می‌دهد که فرصت تجزیه و تحلیل را داشته باشند و از طریق سفارش‌ها که نوسان قیمت چیست؟ بعد از افشای اطلاعات ثبت می‌کنند قیمت سهام را به قیمت واقعی نزدیک کنند. ناظر بازار به دلیل حفظ منافع سرمایه گذاران و حفظ ثبات و نظم بازار در برابر تأثیرات اطلاعات بر قیمت سهام این قوانین را اعمال می‌کند.

حد نوسان قیمت سهام در بورس

دامنه و نوسان قیمت پایین‌ترین یا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه طی یک یا چند جلسه رسمی قیمت معاملات بورس می‌تواند نوسان داشته باشد. (آیین‌نامه معاملات در شرکت بورس تهران مصوب کمیسیون فرعی شورای عالی بورس و اوراق بهادار،۱۳۸۵/۱۱/۲)

ویژگی های حد نوسان قیمت سهم

ایجاد محدودیت قانونی در تغییر قیمت سهام و ایجاد فرصت زمانی برای ارزیابی مجدد و منطقی سهام. ظاهراً حد نوسان قیمت که از سقوط قیمت‌ها جلوگیری می‌کند مانع از نوسان‌های شدید قیمت می‌شود. و دوره زمانی را برای بازنگری و ارزیابی مجدد فراهم می‌سازد. تأثیر این ویژگی‌ها در مواقعی که بازار دچار آشفتگی شده کاملاً واضح است. در شرایط آشفتگی بازار معمولاً سرمایه‌گذاران تحت تأثیر جو بازار قرارگرفته. و تصمیمات عجولانه و غیرعقلانی می‌گیرند. و عکس‌العمل بیش‌ازحد نشان می‌دهند. انجام به این تصمیمات عجولانه میان سرمایه‌گذاران حقیقی بیشتر بوده و احتمال زیان افراد حقیقی در زمان آشفتگی بسیار بالا می‌باشد.

در بورس‌های توسعه‌یافته بیشتر از توقف معاملات استفاده می‌شود. بورس سهام در ایالات‌متحده توقف معاملات را به حد نوسان قیمتی ترجیح می‌دهد. علاوه بر ایالات متحد امریکا، بورس‌های سهم ایتالیا و کانادا و آلمان و انگلیس و …نیز از توقف معاملات را نسبت به حد نوسان ترجیح می‌دهند. متوقف کننده‌های خودکار دو کارکرد اساسی دارند.

-ایجاد وقفه زمانی

متوقف کننده‌های خودکار با ایجاد وقفه زمانی امکان ارزیابی شرایط و اخبار جدید را فراهم نموده. و منجر به کاهش رفتار غیرمنطقی تصمیمات عجولانه سرمایه‌گذاران می‌شود.

-از بین بردن توهم نقدینگی

از طریق شکل دادن به این واقعیت اقتصادی که بازار ظرفیت محدودی برای جذب حجم زیادی از پول دارد توهم نقدینگی را از بین می‌برند. به‌این‌ترتیب، برخی فعالان بازار که سیاست جسورانه دارند درمی‌یابند که فروش حجم زیادی از سهام در مدت‌زمان کوتاه بسیار دشوار خواهد بود.

مقایسه حد نوسان با توقف معاملات

گرچه هم توقف و هم حد نوسان جزو متوقف کننده‌های خودکار محسوب می‌شوند، اما از چند نظر باهم تفاوت دارند:

1. با توجه به اینکه توقف معاملات بیانگر جلوگیری از انجام معامله یک دارایی (سهام) در یک‌زمان مشخص است، درحالی‌که حد نوسان قیمت محدودیتی است که نوسانات روزانه قیمت سهام را در برمی‌گیرد. (از پایان روز معاملاتی قبل مشخص‌شده است)
2. توقف معاملات در یک محدوده زمانی و به‌صورت مقطعی عمل می‌کند و پس‌ از اینکه توقف معامله یک سهم پایان می‌یابد، قیمت سهام صرفاً به‌وسیله بازار تعیین می‌شود؛
   

اما در روش حد نوسان قیمت انجام معاملات با شرط نوسان در محدوده از بیش تعیین امکان‌پذیر است.

و به معامله گران اجازه داده می‌شود تا معاملات در آن محدوده ادامه داشته باشد، اما توقف معاملات حق معامله را از معامله گران می‌گیرد.

اولین بار حد نوسان قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران از اوایل سال ۱۳۷۸ و به دلیل نوسان‌های شدید قیمت سهام به کار گرفته شد. در آن زمان دامنه شکل منظم و ساختاریافته‌ای نداشت. و اغلب بر اساس تشخیص دبیر کل بورس اوراق بهادار یا شورای بورس تعیین می‌گردید. در سال ۱۳۸۰ استفاده از حد نوسان قیمت سهام ابعاد تازه‌تری یافت. در ساختار جدید از معیار نسبت قیمت به درآمد هر سهم (سود هر سهم/قیمت) برای اعمال محدودیت‌ها استفاده شد.

حد نوسان‌های یک‌درصدی ۲.۵ و ۵ درصدی برای سهام مختلف به کار گرفته شد.

پس از مدتی مسئولان بورس اوراق بهادار تهران به دلیل انجام معاملات اغلب سهام در کف یا سقف قیمت‌های روزانه و تشکیل صف‌های طولانی خرید یا فروش سهام تصمیم به گسترش دامنه‌های نوسان قیمت چیست؟ نوسان گرفتند. تا اینکه درنهایت از تاریخ ۱۳۸۲/۳/۷ حد نوسان تمام سهام پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به ۵ درصد تغییر یافت. پس‌ازاین سال از حد نوسان‌های ۳،۲،۵ و ۴ درصدی در بورس اوراق بهادار تهران استفاده شد.

در جدول زیر تاریخچه دامنه مجاز نوسان را در بورس اوراق بهادار تهران نشان می‌دهد.

تأثیر حجم مبنا و دامنه نوسان در بورس اوراق بهادار تهران

برخی معتقدند که افزایش دامنه نوسان بورس باعث افزایش نوسان بازار سهام، افزایش بازدهی، روان شدن معاملات و افزایش نقد شوندگی بازار می‌شود. عده‌ای نیز معتقدند افزایش دامنه نوسان به‌عنوان یک محدودیت اثری بر ویژگی‌های فوق ندارد. حجم‌مبنا نیز یکی از ابزارهای کنترلی در بازار بورس تهران است. از نوسان‌های زیاد در بازار جلوگیری می‌کند. و تلاطم‌های قیمتی را کاهش می‌دهد. منظور از حجم‌مبنا تعداد سهامی که باید به این اندازه معامله شود تا کل تغییرات قیمتی آن روز در قیمت پایانی لحاظ گردد.