ارزش پول چیست ؟

نکته: به جز بانک مرکزی، به دیگر بانک های کشور در اقتصاد بانک تجاری گفته میشود.

ارزش پول چیست و چگونه محاسبه می شود؟

ارزش پول توسط نوعی ارتباط دائمی بین اشیا و باور به ارزشمند بودن آن ها ساخته می شود. ارزشمندی آن از آنجا نشات می گیرد که افراد طالب آن هستند تا کالا یا خدمت مطلوبشان را با آن تهیه کنند. همچنین ارزش و پشتوانه آن، برخلاف عقیده عامه مردم طلا و نقره نیست و عوامل دیگری در ارزش ارزش پول چیست ؟ دادن و یا بی ارزش کردن آن تأثیر دارند. پیش از اینکه پول، توسعه پیدا کند، مردم برای به دست آوردن کالاها و خدمات مورد نیازشان، دادوستد پایاپای (کالا به کالا) می کردند. این شکل اولیه تبادل، از تقسیم پذیری و قابلیت انتقال، برخوردار نبود.

مثلاً اگر شما گوسفند دارید و به سیب احتیاج دارید، باید کسی را پیدا کنید که تنها سیب دارد و گوشت گوسفند می خواهد. اگر کسی را پیدا کنید که گوشت بخواهد و سیب نداشته باشد و به شما خرگوش بدهد چه؟ برای اینکه گوشت شما را بگیرد باید کسی را پیدا کند که سیب دارد و خرگوش می خواهد. نداشتن قابلیت انتقال آسان در تبادل کالا به کالا، ناکارآمد بود. همچنین، حتی اگر شما کسی را پیدا کنید که بخواهد سیب را با گوشت معاوضه کند، شاید آن مقدار جنسی که او دارد ارزش گوسفند شما را نداشته باشد. پس باید راهی پیدا کنید که گوسفندتان را چندتکه کنید و تصمیم بگیرید که در ازای قسمتی از گوسفند، چند سیب می خواهید. برای حل این مشکلات، پول کالایی به وجود آمد؛ که نوعی از کالا بود که به عنوان نوعی ارزش کار می کرد.

کالاهای مورد استفاده برای معامله ویژگی های مشخصی داشتند:

• مورد طلب عموم مردم
• دارای ارزش
• بادوام
• قابل حمل
• قابل ذخیره

نمونه ای از پول کالایی، فلزهای گران بها مانند طلا بودند که تا پیش از دهه 1970، قرن ها به عنوان پول رایج مورداستفاده قرار می گرفت. به عنوان مثال در مورد دلار آمریکا این طور بود که دولت های خارجی می توانستند دلارهای آمریکایی ها را بگیرند و در عوض مقدار مشخصی طلا به بانک مرکزی آمریکا بدهند. طلا ارزشمند است چون مردم طالب آن هستند. همچنین قابل حمل، ذخیره و با دوام است. ارزها سال ها به قانون استاندارد طلا وابسته بودند، یعنی ارزش اسکناس وابسته به ذخایر طلای دولت ها بود و هرکدام می توانستند با دیگری به مقدار مشخص و ثابت معاوضه شوند. مثلاً اگر شما 1000 دلار داشتید می توانستید به بانک فدرال رزرو بروید و در عوض یک انس طلا بگیرید. کشورها برای ارزش دادن به ارزهای خود شروع به برداشتن استاندارد طلا کردند. بریتانیا در سال 1931 و ایالات متحده هم اندکی پس ازآن این کار را انجام دادند. دلیل آن هم نایاب بودن طلا و پایین رفتن کفه تقاضا در مقابل مقدار اندک عرضه بود.

امروزه عرضه، تقاضا و باور مردم به دولت ها بنیان ارزش ارزها است. اقتصادهای قوی تر معمولاً نرخ تبادل بهتری برای ارزهای خود دارند و بالعکس. اگر هم اصلاح یا سقوطی اتفاق بیافتد ارزش آن ارز کاهش خواهد یافت. نوع دوم پول، فیات (Fiat Money) است که نیازی به پشتیبانی فیزیکی کالایی ندارد. در عوض ارزش آن توسط عرضه و تقاضا و باور مردم به ارزش آن تعیین می شود. پول بدون پشتوانه به این دلیل به وجود آمد که طلا منبعی نادر بود و اقتصادهای دارای رشد سریع نمی توانستد همیشه آن قدر طلا استخراج کنند که از ارز مورداستفاده شان حمایت کند. در یک اقتصاد شکوفا نیاز به طلا برای ارزش دادن به پول کاملاً ناکارآمد است، به ویژه وقتی که ارزش آن را درک و تفکرات مردم معین کند. یک اقتصاد در حال توسعه، در حال تولید چیزهای دیگری است که برای خود و اقتصادهای دیگر هم باارزش است. عموماً هرچه اقتصاد کشوری قوی تر باشد، پول آن هم قوی تر پنداشته می شود و بالعکس؛ اما این مفهوم باید توسط یک اقتصاد قوی و مولد که خدمات و محصولات باارزش خلق می کند پشتیبانی شود. امروزه ارزش اکثر ارزها توسط قدرت خرید آن سنجیده می شود که متأثر از تورم است. به همین دلیل است که تنها چاپ آن نمی تواند در کشور ثروت به وجود بیاورد.

ارزش پول چگونه تعیین می شود؟
تعیین ارزش برای یک کالا، خدمت، ارز، ارتباط نزدیکی با تقاضای آن دارد. برای مثال سه روش برای تعیین ارزش دلار وجود دارد:

1- روش اول این است چه مقدار دلار با ارزهای خارجی خریداری می شود که این همان روش نرخ تبادل است. معامله گران فارکس در بازار ارز تعیین کننده نرخ تبادل هستند. آن ها عرضه و تقاضا و نیز انتظارات خود در آینده را در نظر می گیرند. به همین دلیل است که ارزش پول در طول معاملات روزانه دچار نوسان می شود.

2- روش دوم، ارزش گذاری اسناد خزانه است. می توان آن ها را از طریق بازار ثانویه خزانه داری به راحتی تبدیل به دلار کرد. هنگامی که تقاضا برای اوراق خزانه افزایش می یابد، ارزش دلار نیز خودبه خود بالا می رود.

3- روش سوم نیز ذخایر ارز خارجی است، یعنی همان مقدار دلارهایی که در اختیار دولت های خارجی قرار دارد. هرقدر که دلارهای بیشتری داشته باشند، به همان میزان عرضه نیز کاهش خواهد یافت. این کار باعث بالا رفتن ارزش دلار ایالات متحده می شود. چنانچه دولت های خارجی درصدد فروش تمامی دلارها و دارایی های خزانه باشند، در این صورت دلار سقوط خواهد کرد و ارزش پول ایالات متحده بسیار کم خواهد شد. اسکناس هایی مانند 10 هزارتومانی که امروزه از آن استفاده می کنیم اگرچه ارزش ذاتی ندارد اما به عنوان وسیله معامله شناخته می شوند. وقتی به فروشگاه می روید و کالایی می خرید، هم شما و هم فروشنده توافق کرده اید که یک اسکناس یک ارزش مشخص دارد. تا زمانی که تقاضا برای اسکناس 10 هزار تومانی وجود دارد، این اسکناس ارزش دارد.

پول چگونه اندازه گیری می شود؟
برای قابل اندازه گیری تر کردن پول باید آن را به سه دسته تقسیم کرد:

• M1: این دسته، شامل همه انواع فیزیکی سکه ها و ارزها، سپرده های دیداری و چک های مسافرتی است. M1 شامل چیزی است که ما به عنوان پول فعال می شناسیم؛ یعنی ارزش کل مسکوکات و اسکناس هایی که در میان عموم مردم در گردش است و به طور فصلی، ماهانه، هفتگی و روزانه تغییر می کند. یا میزانی است که بانک ها، به مشتریان قرض می دهند.
• M2: این دسته با شاخص گسترده تر دسته M1 و سپرده های مدت دار، سپرده های قرض الحسنه و سرمایه های غیردولتی بازار را شامل می شود. این دسته را می توان به راحتی به نقدینگی تبدیل کرد.
• M3: گسترده ترین نوع که شامل M2 و همه سپرده های بلندمدت، سرمایه های دولتی، توافقات خرید کوتاه مدت و دارایی های نقدی می شود.

با جمع کردن این سه دسته، می توانیم به مبلغ پول کشور یا اقتصاد برسیم. تقاضا برای پول مساوی با نوسان میزان کل پول فعال است. به عنوان مثال مردم آخر هفته چک هایشان را نقد می کنند و یا از دستگاه های خودپرداز برداشت می کنند، پس پول فعال بیشتری در آخر هفته ها نسبت به اول هفته وجود دارد و تقاضای عمومی برای آن هم در تعطیلات گاهی کاهش می یابد.

آیا پول سرمایه است؟
البته که به خودی خود یک سرمایه نیست، بلکه برای خرید اجناس مورد استفاده قرار می گیرد و سرمایه به صورت طولانی مدت برای ایجاد سود و ثروت به کار گرفته می شود. این یعنی اسکناس هایی که به دست می آوریم، خرج می کنیم و نگه می داریم سرمایه نیستند، بلکه تنها یک وسیله آسان برای معامله است. حتی اگر 100 میلیون دلار داشته باشید اما در یک جزیره دورافتاده تنها باشید، آن بلااستفاده است چون نمی توانید برای هیچ چیزی از آن استفاده کنید، مگر اینکه آن را بسوزانید و خودتان را گرم کنید؛ بنابراین چاپ اسکناس منجر به شکوفایی اقتصاد نمی شود، بلکه باعث بی باوری به دولت و سقوط ارزش پول آن می شود.

تغییرات ارزش پول چه تأثیری بر زندگی شما می گذارد؟
تأثیر نوسانات ارزش پول را می توان هرروزه در فروشگاه مواد غذایی یا پمب بنزین مشاهده کنید. افراد همیشه تقاضای ناگزیر و روزانه برای بنزین و مواد غذایی دارند. تولیدکنندگان به خوبی می دانند که شما هر هفته مجبور می شوید بنزین و مواد غذایی خریداری کنید و نمی توانید خرید خود را در هنگام افزایش قیمت ها به تعویق اندازید. شما مجبور می شوید تا مدتی باقیمت بالاتری جنس خود را خریداری کنید تا زمانی که بتوانید عادات خود را تغییر دهید.

کاهش ارزش پول چه پیامدهایی دارد؟
هنگامی که قیمت بنزین یا مواد غذایی بالا می رود، شما شاهد کاهش ارزش پول خواهید بود. با کاهش ارزش آن تورم رخ می دهد. وقتی مردم تصور می کنند قیمت ها افزایش خواهد یافت، در این زمان است که شروع می کنند به خرید کردن، قبل از اینکه اجناس گران تر شوند. این افزایش تقاضا باعث می شود تولیدکنندگان با خیال راحت هزینه های بیشتری اعمال کنند، قیمت ها را افزایش دهند و در این صورت تورم یک ابزاری می شود برای تغییر مسیر بازار به سمتی که بازاری ها می خواهند. یک اقتصاد سالم قادر است نرخ تورم پایه را تا 2 درصد حفظ کند. تورم پایه عبارت است از قیمت هر چیزی به جز قیمت مواد غذایی و بنزین که بسیار متغیر هستند. شاخص قیمت مصرف کننده رایج ترین مقیاس تورم محسوب می شود.

اثرات افزایش ارزش پول چیست؟
تورم زدایی زمانی رخ می دهد که ارزش پول بالا می رود. تورم زدایی به نظر عالی می رسد، اما برای اقتصاد مخرب تر از تورم است. چرا؟ به این فکر کنید که طی سال های 2007 تا 2011 چیزی که در بازار مسکن آمریکا رخ داد، درواقع یک تورم زدایی عظیم بود. قیمت ها تا بیش از 20 درصد سقوط کرد. بسیاری از مردم نتوانستند خانه های خود را بفروشند و بدهی وام مسکن خود را پرداخت کنند. خریداران از کاهش بیش ازپیش قیمت ها واهمه داشتند. هیچ کس نمی دانست چه وقت قیمت ها مجدداً اوج خواهد گرفت. درست است، ارزش پول افزایش یافت؛ اما خانواده ها خانه های خود را از دست دادند. کارگران ساختمانی شغل خود را از دست دادند. ساختمان سازها ورشکسته شدند و این همان چیزی است که تورم زدایی را خطرناک می کند.

چگونه ارزش پول با گذشت زمان دستخوش نوسانات شده است؟
در سال 1913، پول ارزش بسیار زیادی داشت. در آن زمان یک دلار معادل $25٫92 در جولای 2019 بود. دلار به تدریج ارزش خود را از دست داد، به طوریکه تا سال 1920 هر دلار معادل $12٫34 در سال 2019 ارزش داشت. در طول دوره رکود بزرگ آمریکا، ارزش پول درنتیجه تورم زدایی افزایش پیدا کرد. در پی بحران سال 1930 ارزش هر دلار برابر شد با $15٫46 در سال 2019 و تا سال 1950 ارزش پول با کاهش بیشتری مواجه شد؛ یعنی هر دلار چیزی معادل $10٫65 در سال 2019 بود. از آن به بعد ارزش پول همچنان رو به کاهش رفت. طوری که در سال 1970، هر دلار تنها معادل $6٫58 در سال 2019 شد. تا سال 1990، هر دلار ارزشی برابر با $1٫97 در سال 2019 پیدا کرد. در دهه بعدی (2000) ارزش آن به $1٫48 در سال 2019 رسید.

کشورها چگونه ثروتمند می شوند؟
کشورهایی که می خواهند ثروتمند شوند باید اجناس و خدمات خود را باکیفیت و کمیت بیشتر تولید کنند، نه اینکه فقط اسکناس چاپ کنند. اگر خروجی ها سقوط کنند، کل پول تزریق شده در گردش هم نمی تواند تغییری در وضعیت آن ایجاد کند. گرچه پول شکل های متفاوتی پیدا کرده اما کاربرد اصلی آن هنوز تغییر نکرده است. آن فارغ از اینکه چه شکلی داشته باشد، ابزاری برای معامله اجناس و خدمات است و با سریع تر کردن فرایند معاملات، به اقتصاد امکان رشد بیشتری می دهد.

ارزش پول چیست و از کجا امده است؟

ارزش پول تحت تاثیر موارد مختلفی مانند تغییر و نوسان قرار می گیرد که یکی از مهم‌ترین آنها میزان تقاضا می باشد. به عنوان مثال اگر میزان تقاضا افزایش پیدا کند که معمولا بازار دچار افزایش تورم نیز می‌گردد و ارزش پول سیری نزولی به خود می‌گیرد.

ارزش پول موضوع مورد بحث ما در این مقاله می باشد. پول به تنهایی دارای ارزشی به صورت ذاتی نیست و به صورت تکه هایی از کاغذ و یا اعدادی تهی می باشد. ولی در عین حال به عنوان مثال خودرو دارای ارزش ذاتی است چرا که با استفاده از آن می توان حمل و نقل انجام داده و از جایی به جای دیگر حرکت کنیم.

همچنین می توان مثال زد که آب هم دارای ارزش ذاتی است چرا که اگر به اندازه کافی آب در شبانه ‌ روز ننوشیم مریض شده و یا میمیریم.

با تمام این توضیحات باید بگویم که نگاه کردن به بناهای تاریخی و شخصیت های ملی بر روی کاغذ شاید احساس خوشی را در ما ایجاد کنند ولی پول تنها یک کاغذ بوده و دارای ارزش ذاتی نمی باشد.

ارزش پول در حقیقت به این صورت نمود پیدا می ‌ کند که پول به عنوان یک کالا تلقی می گردد و تمامی قوانین مربوط به تقاضا و عرضه بر ارزش پول حاکم می باشد. در حالت کلی در اقتصاد ارزش پول به عنوان یک کالا به وسیله عرضه و تقاضایی که برای سایر کالاها به وجود می ‌ آید محاسبه می شود.

یا می توان این طور عنوان کرد که ارزش هر نوع کالا و یا جنسی به مقدار ارزش ‌ پول گفته می ‌ شود که یک فرد آن را پرداخت کرده تا کالای مورد نظر را به دست بیاورد.

در مباحث مربوط به ارزش پول باید بگوییم که تورم زمانی به وجود می ‌ آید که قیمت کالاها و اقلام مختلف افزایش پیدا می کند، به عبارت دیگر می توان گفت که ارزش پول نسبت به سایر کالاها کم شده که مهمترین دلیل آن را می توان زیاد شدن عرضه پول به حساب اورد .

برای آشنایی بیشتر با مفهوم عرضه پول به لینک تاریخچه پول چگونه بوده است؟ مراجعه کنید.

دلیل ارزش پول چیست؟

شاید برای شما نیز این سوال پیش بیاید که ارزش پول از کجا آمده است. باید به صورت خلاصه و عامیانه اعلام کنیم و باید بگوییم که ارزش پول به این دلیل به وجود می ‌ آید که مردم عقیده دارند که با استفاده از ارزش پول خود بتوانند کالا و خدمات مختلف را هر زمان که بخواهند در اختیار داشته باشند.

این عقیده در مورد ارزش پول تا زمانی که مردم از تورمی که در آینده ممکن است به وجود بیاید هراسی نداشته باشند ادامه پیدا می کند.

برای جلوگیری از هر گونه تورم دولت این اطمینان را برای شهروندانش ایجاد می ‌ نماید که پول با سرعت بالایی عرضه نگردد از جمله مهمترین دلایلی که باعث کاهش ارزش پول در کشور می شود تورم می باشد که متاسفانه در سال ‌ های اخیر کشور عزیزمان ایران تورم شدیدی را تجربه کرده است .

ارزش پول چگونه محاسبه می گردد؟

در حالت کلی برای محاسبه ارزش پول پارامترهای مختلفی تحت تاثیر قرار می ‌ گیرند که از جمله مهمترین آنها می توان به خدمت ارز و ارتباط نزدیک اهمیت پول با تقاضای آن اشاره کرد.

اولین مورد که بر ارزش پول اثر می گذارد این است که چه مقدار از دلار و ارزهای خارجی خریداری می ‌ شوند که به روش نرخ تبادل معروف می باشد. معمولاً افرادی که در بازار فارکس و همچنین ارز های دیجیتال در حال فعالیت هستند نرخ تبادل را تعیین می ‌ کنند.

این افراد معمولاً تقاضا عرضه و انتظارات خود در آینده را مد نظر قرار داده و نرخ تبادل را مشخص می ‌ کنند. با توجه به این موضوع اهمیت پول در طول روز در بازارهایی نظیر فارکس دچار نوسان می گردد.

روش دیگری که با استفاده از آن ارزش پول محاسبه می ‌ گردد ارزش گذاری است که توسط خزانه دولت مشخص می ‌ شود، اسناد خزانه در حقیقت پارامتری است که ارزش پول را مشخص می نماید که می ‌ توان این اسناد را از طریق بازارهای ثانویه و خزانه ‌ داری کشف نمود و به دلار تبدیل کرد.

زمانی که تقاضا ارزش پول چیست ؟ برای دریافت اوراق خزانه رشد داشته باشد دلار نیز به صورت مستقیم به سیر صعودی پیدا می کند.

یکی دیگر از پارامتر هایی که ارزش پول با استفاده از آن تعیین می ‌ گردد ذخایر ارز خارجی می باشند که به میزان دلارهایی گفته می شود که مربوط به یک کشور بوده و در اختیار دولت های خارجی قرار گرفته است.

در این میزان هرچه تعداد دلارها بیشتر باشد به همان مقدار ارز نیز کاهش پیدا می کند که در نتیجه باعث افزایش ارزش دلار کشور آمریکا می گردد . همچنین اگر دولت های خارجی دلارهای خود را بفروشند قیمت دلار سقوط خواهد کرد.

اگر بخواهیم مثال بزنیم می ‌ توانیم به اسکناس ‌ های ۱۰ هزار تومانی اشاره کنیم که خود دارای هیچ گونه ارزش ذاتی نیستند ولی به عنوان وسیله ‌ ای برای معامله به حساب می ‌ آیند.

به عنوان مثال زمانی که شما به یک فروشگاه مراجعه می ‌ کنید و قصد خرید کالایی را دارید هم شما و هم فروشنده توافق دارید که برای مبادله خود از پول استفاده کنید و یک اسکناس را در واحد مشخص دارای ارزش می پردازید تا زمانی که تقاضا برای اسکناس به عنوان مثال ده هزار تومانی وجود داشته باشد این اسکناس دارای ارزش می باشد .

تاثیرات تغییر ارزش پول بر زندگی

ارزش پول دائما دارای نوسان بوده و هر روزه ارزش پول دچار نوسان می گردد. به عنوان مثال زمانی که شما به یک فروشگاه مواد غذایی و یا فروشگاه پوشاک مراجعه می کنید می توانید این تغییر و نوسانات را به عینه ببینید.

افراد همیشه تقاضا برای تهیه اقلام خوراکی و پوشاک و بسیاری موارد دیگر این چنینی را ‌ دارند. تولیدکنندگان نیز به خوبی آگاه هستند که شما همیشه مجبور هستید تا این مواد و کالاها را تهیه کنید و نمی توانید خرید خود را در این زمینه ها عقب بیندازید.

در نتیجه شما مجبور هستید تا برای مدتی با قیمت های جدید کالاهای مورد نظر خود را خریداری نمایید تا بعد از گذشت مدتی بتوانید ارزش پول چیست ؟ با قیمت ‌ های جدید عادت کنید .

معایب کاهش ارزش پول چیست؟

زمانی که قیمت کالاهای مختلف دچار افزایش می شود مطمئناً ارزش پول کاهش پیدا می ‌ کند که در نتیجه کاهش ارزش پول، تورم به وجود می ‌ آید و متاسفانه یک باور غلط وجود دارد و آن این است که مردم فکر می ‌ کنند زمانی که قیمت ها افزایش پیدا کرده بهترین زمان برای خرید کردن است چرا که از قبل از اینکه اجناس گران تر شوند مقدار مورد نظر خود را تهیه کنند .

در نتیجه پدیده افزایش تقاضا صورت می ‌ گیرد که در نتیجه تولیدکنندگان با خیال راحت هزینه ‌ های بیشتری برای کالاها و خدمات خود اعمال کرده و در نتیجه قیمت ‌ ها افزایش پیدا می ‌ کند که در نتیجه تورم می ‌ شود یک ابزار برای آن که بازار به سمت و سویی که تولیدکنندگان و بازاری ها میخواهند هدایت شود

پول چیست؟ — تاریخچه و عملکرد به زبان ساده

معاملات روزانه انجام‌ شده در کشور‌های مختلف، بدون ارزش پول چیست ؟ حضور پول امکان‌پذیر نیستند. ادامه حیات اقتصادی کشور‌ها به مبادله پول در ازای کالا و خدمات وابسته است. اقتصاددانان پول، منشا و ارزش آن‌را تعریف می‌کنند. در این نوشتار به ویژگی‌های چندگانه پول اشاره کرده‌ایم.

نقش پول به عنوان وسیله مبادله چیست؟

قبل از بوجود آمدن «وسیله مبادله» (Medium of Exchange)، انسان‌ها با مبادله کالا به کالا به تامین نیاز‌های خود می‌پرداختند. یعنی دو فردی که کالاهای دلخواه یکدیگر را داشتند با توافق با یکدیگر، مبادله می‌کردند.

مدل اولیه مبادلات کالابه‌کالا (تهاتر) از حیث قابل انتقال بودن و بخش‌پذیری چندان رضایت‌بخش نبود. برای مثال، اگر صاحب یک گاو به موز نیاز پیدا می‌کرد، باید فردی را می‌یافت که در عین تمایل داشتن به گوشت، دارای موز باشد.

اگر فرد دیگری تمایل به دریافت گوشت داشت ولی در عوض می‌توانست سیب‌زمینی ارائه کند، صاحب گاو‌ باید در جستجوی فردی می‌بود که در ازای دریافت سیب‌زمینی، موز تحویل دهد و این مسئله ادامه داشت.

دشواری انتقال‌پذیری در مبادله کالا به کالا، خسته‌کننده و ناکارآمد بود ارزش پول چیست ؟ اما مشکلات دیگری نیز وجود داشتند. اگر صاحب گاو‌ها، عرضه‌کننده موزی هم می‌‌یافت، ممکن بود تعداد زیادی از موز‌ها را معادل یک گاو کامل در نظر نگیرد. معامله‌ای به این شکل، به توافقنامه‌ای برای تعیین ارزش نسبی گاو در مقایسه با موز نیاز داشت.

پول کالایی چیست؟

«پول کالایی» (Commodity Money) مشکلات عنوان‌شده را کاهش داد. پول کالایی، نوعی کالاست که عملکردی مانند اسکناس دارد. در قرن ۱۷ و اوایل قرن ۱۸ میلادی، آمریکایی‌ها در مبادلات از ذرت خشک شده و پوست سگ آبی استفاده می‌کردند.

ارزش این کالاها به صورت تقریبی مورد قبول اکثر افراد جامعه به شمار می‌رفت و آن‌ها را برای خرید و فروش کالاهای دیگر بکار می‌گرفتند. کالاهای استفاده‌شده در معامله، ویژگی‌های مشخصی داشتند، تقاضا برای آن‌ها بالا بود و در نتیجه، ارزشمند به شمار می‌رفتند. همچنین، این کالاها بادوام و قابل انتقال بودند و حمل‌و‌نقل آن‌ها به سادگی صورت می‌گرفت.

از نمونه پیشرفته‌تر پول کالایی، می‌توان به فلزات گران‌بها مانند طلا اشاره کرد. برای قرن‌ها – تا ابتدای دهه ۱۹۷۰ میلادی – طلا پشتوانه پول کاغذی به شمار می‌رفت. برای مثال، در ایالات متحده آمریکا، دولت‌های خارجی می‌توانستند دلار را با نرخ مشخصی از طلا با بانک مرکزی ایالات متحده آمریکا، معاوضه کنند.

برخلاف پوست سگ آبی و ذرت که امکان تهیه خوراک و پوشاک با استفاده از آن‌ها وجود داشت، ارزش قابل توجه طلا از تقاضای بالای برای آن نشات می‌گرفت. طلا الزاماً سودمند نبود. امکان بکارگیری طلا به عنوان خوراکی و وسیله گرمایشی وجود نداشت و افراد به علت جلوه آن، آن‌را ارزشمند می‌پنداشتند. در نتیجه، طلا به عنوان یکی از مهم‌ترین نشانه‌های ثروت در نظر گرفته می‌شد.

پیش از ادامه این مطلب لازم است یادآور شویم، فرادرس با بکارگیری مدرسان مجرب اقدام به تهیه دوره‌های آموزشی علوم اقتصادی کرده است. یکی از این دوره‌ها، مطالب پیرامون بازار پول را آموزش می دهد. برای آشنایی بیشتر با بازار‌های پولی و مالی می‌توانید به این دوره رجوع کنید.

• برای مشاهده فیلم آموزش بررسی بازار پول + اینجا کلیک کنید.

پول فیات چیست؟

دومین نوع Money، «پول فیات» (Fiat Money) است که نیاز به کالایی فیزیکی به عنوان پشتوانه ندارد. در واقع، ارزش Money فیات بوسیله عرضه و تقاضا و باور افراد به ارزش آن تعیین می‌شود. به علت کمیاب بودن منبع طلا، Money فیات بوجود آمد زیرا اقتصاد‌های در حال رشد نمی‌توانستند برای پشتوانه اسکناس‌های خود به صورت مدوام به استخراج طلا بپردازند و عرضه Money خود را تامین کنند.

برای یک اقتصاد در حال رشد، دیگر نیازی به طلا برای ارزش‌بخشی به اسکناس نیست، مخصوصاً زمانی که ارزش آن بر حسب برداشت افراد تعیین شود.

Money فیات، به نوعی نشان‌دهنده برداشت افراد از مفهوم ارزش – دلیل خلق پول – است. اقتصادی که در حال رشد باشد، بیشتر از سایر اقتصاد‌ها به تولید واحد‌های ارزشمند برای خود و سایر ملل می‌پردازد. هرچه اقتصاد قوی‌تر باشد، واحد پولی آن ارزشمندتر در نظر گرفته می‌شود و تقاضا برای آن افزایش می‌یابد.

در سال ۱۹۷۱ میلادی، دلار، طلا را به عنوان پشتوانه خود از دست داد. یعنی دیگر به طلا تبدیل نمی‌شد و تعیین قیمت آن وابسته به قیمت طلا نبود. بدین صورت، دولت ایالات متحده آمریکا می‌توانست بیشتر از کل ذخیره طلای موجود، اسکناس چاپ کند و از آن زمان به بعد، سلامت و کارایی اقتصاد ایالات متحده آمریکا، پشتوانه دلار به شمار می‌رفت.

با متوقف شدن اقتصاد ایالات متحده آمریکا، ارزش آن به صورت محلی از طریق تورم و به صورت بین‌المللی تحت تاثیر نرخ تبادلی ارز کاهش پیدا می‌کرد.

امروزه ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟

امروزه، ارزش پول – نه تنها دلار، بلکه اغلب ارز‌ها – توسط «قدرت خرید» (Purchasing Power) تعیین می‌شود. بنابراین، چاپ پول به تنهایی برای کشور ثروتی بوجود نخواهد آورد. پول توسط تعاملی پیوسته بین کالاهای حقیقی و مشخص، میزان تقاضا برای آن‌‌ها و باور به میزان ارزش‌ها، خلق می‌شود.

پول به علت تقاضایی که برای آن وجود دارد، ارزشمند به شمار می‌رود، و این تقاضا وجود دارد زیرا با پول می‌توان به تامین کالاها و خدمات مورد نیاز پرداخت. بسته به سیاست‌ها و مواردی مانند نرخ تورم و نرخ بهره، امکان دارد، ارزش پول بر حسب گذر زمان نیز تغییر کند.

نحوه اندازه‌گیری پول چگونه است؟

اقتصاددانان و سرمایه‌گذاران برای تعیین تورم مثبت و منفی به سنجش میزان پول موجود در اقتصاد می‌پردازند. در متون اقتصاد کلان، پول را به ۳ دسته تقسیم‌بندی می‌کنند تا تشخیص آن جهت سنجش، با سهولت بیشتری همراه باشد. این سه دسته عبارت هستند از:

این شاخه از پول، شامل تمامی انواع فیزیکی آن، مانند «مسکوکات» (Coins) و اسکناس، «سپرده‌ دیداری» (Demand Deposit) – حساب‌های قابل چک کشیدن، حساب‌های جاری و چک‌های مسافرتی – است. این دسته، انواع کمتری از پول را شامل می‌شود و عموماً به پول‌های بکاررفته شده برای خرید و پرداخت، اشاره می‌کند.

حوزه تعریف این پول، گسترده‌تر از M1 است. این پول شامل Money دسته اول و همچنین شامل حساب‌های سپرده بلندمدت، سپرده پس‌انداز و صندوق‌های سرمایه‌گذاری غیر موسسه‌ای است. این دسته از پول نشان‌دهنده مبالغی است که می‌توان به آسانی آن‌ها را به اسکناس تبدیل کرد.

این نوع، گسترده ترین شاخه نسبت به دسته‌های دیگر به شمار می‌رود. در واقع، در تعریف M۳، تمام پول‌های قرار گرفته در تعریف M2 به علاوه سپرده‌های طولانی مدت (با امکان دسترسی پایین)، مبالغ نگهداری‌شده در صندوق‌های موسسات مالی، «قرارداد‌های بازخرید کوتاه مدت» (Repurchase Agreement | Repo) و دیگر دارایی‌های کلان نقد وجود دارند.

با جمع این ۳ دسته، به عرضه کل پول یا مجموع پول در یک اقتصاد، دست پیدا می‌کنیم.

M1 + M2 + M3 = عرضه کل پول

پول چه نقشی دارد؟

در ادامه به رایج‌ترین عملکرد‌های شناخته‌ شده پول اشاره می‌کنیم.

1. وسیله مبادله
2. واحد اندازه‌گیری
3. ذخیره ارزش

وسیله مبادله

زمانی که از پول برای خرید و فروش کالاها و خدمات استفاده می‌کنیم، پول نقش وسیله مبادله را ایفا می‌کند.

واحد سنجش

Money، واحد سنجشِ عددیِ استاندارد برای تعیین ارزش بازاری کالا‌ها، خدمات و دیگر معاملات به شمار می‌رود. پول به نوعی نشان‌دهنده ارزش نسبی و برای عقد قرارداد‌های تجاریِ شامل بدهی، ضروری است.

جهت حفظ کارایی خود به عنوان واحد پولی، پول باید بدون از دست دادن ارزش خود، قابل تقسیم‌پذیری به واحد‌های کوچک‌تر باشد و بتوان هر واحد پولی را با واحد پولی دیگر تعویض کرد. همچنین، پول باید وزن یا اندازه معینی نیز داشته تا قابل شمارش باشد.

ذخیره ارزش

برای اینکه Money نقش ذخیره ارزش را به عهده بگیرد باید به صورت مطمئنی قابل ذخیره و بازگردانی باشد و پس از بازگردانده‌ شدن باید نقش خود را به عنوان وسیله مبادله حفظ کرده باشد. به‌علاوه، ارزش پول باید در طی زمان، یکسان باقی بماند.

ممکن است اقتصاددانان نقش‌های متفاوت دیگری نیز برای Money تعریف کنند. یکی از مهم‌ترین نقش‌های آن مقایسه ارزش دو وسیله نامتشابه است.

پولشویی چیست؟

«پولشویی» (Money Laundering) به معنی انجام فعالیتی چند مرحله‌ای با هدف پنهان‌سازی منبع غیرقانونی وجوه کسب شده است. افراد مرتکب‌شونده پولشویی در تلاش برای نشان‌دادن مشروع بودن منبع درآمدی خود هستند تا توسط ماموران قضایی دستگیر و شناسایی نشوند و همچنین بتوانند از درآمد بدست آمده استفاده کنند.

فیلم آموزش بررسی بازار پول

برای آشنایی بیشتر با مباحث پیرامون بازار Money می‌توانید به آموزش بالا مراجعه کنید. این آموزش کوتاه و مختصر در ۴۸ دقیقه به بررسی بازار‌های پولی و مالی و سیاست‌های پولی و مالی پرداخته است. در این ویدئو آموزشی به ترتیب مطالب اوراق بهادار و Money، اوراق بهادار و اوراق تجاری و ابعاد تجاری و بین‌المللی پول آموزش داده شده‌اند. توجه داشته باشید که پیش‌نیاز شرکت در این دوره، گذراندن دوره آموزشی Money و ارز بانکداری است.

• برای مشاهده فیلم آموزش بررسی بازار پول + کلیک کنید.

سخن پایانی

در طی زمان، Money تغییرات اساسی زیادی را تجربه کرده اما عملکرد اصلی آن دستخوش تغییر نشده است. فارغ از شکلی که پول به خود می‌گیرد، Money نقش وسیله مبادله برای تهیه کالاها و خدمات را خواهد داشت و با فراهم کردن امکان انجام معامله در سرعتی بالاتر، شرایط رشد اقتصادی را بوجود می‌آورد.

اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، آموزش‌ها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

پول چیست؟

شاید پرسیدن سوال "پول چیست؟" به نظرتان عجیب بیاید چرا که پول چیزی است که بشر بیش از 2000 سال است که از آن برای مبادلاتش استفاده کرده و آنقدر جزئی از زندگی ما (و اتفاقا یکی از اجزای اصلی زندگی ما) شده که شاید تا الان به اینکه اصلا پول چیست، فکر نکرده باشید! اما در این مطلب قصد داریم تا مطالبی کلی را در مورد مفهوم پول به شما توضیح دهیم.

پیدایش پول

همانطور که احتمالا میدانید، قبل از اینکه پول به وجود بیاید، بشر معاملاتش را به صورت پایاپای انجام میداد؛ یعنی افراد کالای مازاد خود را با کالایی که نیاز داشتند تعویض می کردند. مشخص است که این روش معامله اصلا روش مناسبی نبود چون تعداد کالاها کم بود و مثلا ممکن بود یک کفاش به گوسفند یک دامدار نیازی نداشته باشد و دامدار برای رفع نیازش به کفش مجبور بود ابتدا گوسفندش را به کالایی که کفاش نیاز داشت تبدیل میکرد و بعد آن را با کفش عوض میکرد.

هرچه تعداد معاملات و جمعیت بیشتر میشد، نیاز به پول هم بیشتر حس میشد تا ارزش پول چیست ؟ بالاخره مفهوم پول بین انسان ها ابتدا با استفاده از اشیای گران قیمت و فلزات گرانبها و بعدتر با ضرب سکه و در نهایت با چاپ اسکناس (و این اواخر به وسیله کارت اعتباری) درک شد.

تعریف پول

اینکه بخواهیم به طور دقیق مفهوم پول را توضیح دهیم، مقداری مشکل است. در واقع با مدرن تر شدن اقتصاد، تعریف دقیقی از مفهوم پول وجود ندارد و در نتیجه به جای اینکه پول را تعریف کنیم، بهتر است کارکردهای پول را توضیح دهیم.

کارکردهای پول

پول به صورت کلی، سه کارکرد اساسی دارد:

• واسطه مبادله
• ذخیره ارزش
• واحد شمارش

الف) واسطه مبادله

پول چیزی است که به عنوان واسطه در مبادلات بین افراد جامعه استفاده میشود. یعنی یک دامدار برای خرید کفش، دیگر نیازی نیست که یک دور طولانی بزند تا کالای مورد نظر کفاش را با گوسفندش معاوضه کند و بعد آن را با کفش مبادله کند. با کشف پول، دامدار گوسفند خود را میفروشد و با پول آن کفش میخرد.

مهمترین نکته درباره کارکرد پول این است که افراد جامعه باید یک شی را به عنوان واسطه مبادلات بپذیرند. مثلا یکی از نکاتی که باعث شد بیت کوین بتواند در بازارهای جهانی جا باز کند، همین اقبال و پذیرش عمومی در استفاده از آن به عنوان واسطه مبادلات بود.

ب) ذخیره ارزش

پول را میتوانیم به عنوان یک شی ارزشمند برای مدتی نگهداری کنیم و بعد در صورت نیاز از آن استفاده کنیم. کالاهای زیادی این خاصیت را دارند که میتوانیم با خرید و نگهداری از آن ها، ارزشی را ذخیره کنیم. ممکن است کالاهای سرمایه ای و بادوام، نقش پول را در این مورد بازی کنند اما پول عام ترین و ساده ترین وسیله برای ذخیره ارزش است.

ج) واحد شمارش

پول واحد شمارش است و برای مقایسه ارزش نسبی کالا استفاده میشود.

هر چیزی که بتواند این سه نقش را بازی کند، میتواند به عنوان پول استفاده شود. اما در کنار این سه نقش، هر چیزی که بخواهد نقش پول را بین مردم ایفا کند، نیازمند آن است که شرایط زیر را هم داشته باشد:

1.سبک باشد و امکان جا به جایی مقدار زیادی از آن به راحتی فراهم باشد.

فرض کنید شما 1 میلیون سکه آهنی (به ارزش جمعا 1 میلیون تومان) در اختیار دارید، حمل 20 برگه اسکناس 50 هزارتومانی راحت تر خواهد بود یا 1 میلیون سکه؟

در واقع به دلیل سنگینی و سخت بودن جا به جایی بود که با افزایش جمعیت، انسان ها به جای استفاده از سکه، به اسکناس ها روی آوردند.

2.بادوام باشد و به سادگی از بین نرود.

فرض کنید که در جوامع بدوی که از صدف به عنوان پول استفاده میکردند، زندگی میکردید. اگر کیسه پولتان روی یک سطح سخت می افتاد احتمالا بخش زیادی از پول شما بخاطر این ضربه نابود میشد.

3.توافق جمعی درباره ارزش آن وجود داشته باشد.

بالاتر هم گفتیم که این مهمترین شرط برای استفاده از یک وسیله به عنوان پول است. مثلا در همان جامعه بدوی که صدف را به عنوان پول استفاده میکردند، احتمالا دلیلشان برای اینکار ارزش پول چیست ؟ نایاب و گرانبها بودن این صدف ها بوده است. اما این صدف ها احتمالا در یک شهر ساحلی که مقدار زیادی از همان صدف پیدا میشد، ارزش خاصی نداشتند.

در جوامع مدرن، توافق جمعی با استفاده از وضع قوانین صورت میگیرد. یعنی مثلا آمریکا قانون وضع میکند که واحد پول کشور ما دلار است و مردم باید طبق قانون این واحد پول را بپذیرند.

انواع پول

گفتیم که هرچیزی که بتواند سه کارکرد و سه شرط بالا را داشته باشد، میتواند به عنوان پول استفاده شود. اولین چیزی که در اقتصاد به عنوان پول استفاده میشود، اسکناس و سکه ها هستند. دومین چیز انواع سپرده های کوتاه مدت هستند که مردم در بانک نگهداری میکنند. این سپرده ها هر زمان که نیاز باشد، چه به صورت چک و چه به صورت نقدی قابل استفاده هستند. این سپرده ها اصطلاحا در اقتصاد سپرده دیداری نامیده میشوند.

طبق تعریف اقتصادی، این موارد (اسکناس ها و سکه ها و سپرده های کوتاه مدتی) را پول می نامیم.

شبه پول چیست؟

متغیر دیگری که تا حدی نقش پول را دارد، موجودی حساب مردم در حساب های پس انداز مدت دار است. این حساب ها اصولا امکان برداشت آنی وجه را ندارند. بخاطر اینکه حساب های بلندمدتی سیالیت کمی دارند و امکان تبدیل آنی آنها به وجه نقد نیست، در اقتصاد به آنها شبه پول میگوییم.

سیالیت در اقتصاد به چه معناست؟

در اقتصاد به امکان سریع خرج شدن یک دارایی، سیالیت گفته میشود. این تعریف شبیه تعریف نقدشوندگی یک دارایی است ولی با آن فرق میکند. نقدشوندگی به امکان تبدیل یک دارایی به وجه نقد گفته میشود ولی سیالیت به امکان سریع خرج شدن آن میگوییم.

پول نقد و حساب کوتاه مدتی، حداکثر سیالیت را دارد و حساب های بلندمدتی، سیالیت کمتری را دارند.

نقدینگی چیست؟

به مجموع آن چیزی که از پول و شبه پول گفتیم، نقدینگی میگویند.

ایجاد پول در اقتصاد چگونه اتفاق می افتد؟

همانطور که گفتیم پول شامل اسکناس (و سکه) و حساب های کوتاه مدتی بانکی است. بانک مرکزی هر کشور وظیفه چاپ اسکناس (خلق پول مورد اول) را دارد. باقی بانک های کشور (مثل بانک ملی، ملت، صادرات و. ) وظیفه ایجاد حساب ها را دارند که همان نوع دوم پول است.

نکته: به جز بانک مرکزی، به دیگر بانک های کشور در اقتصاد بانک تجاری گفته میشود.

در ادامه میخواهیم ببینیم که فرآیند خلق پول چگونه اتفاق می افتد.

بانک های تجاری سهم بزرگی در خلق پول دارند با اینکه به صورت مستقیم اسکناس چاپ نمیکنند. برای اینکه نشان دهیم نقش بانک های تجاری در اقتصاد و خلق پول چگونه است، باید مقداری در تاریخ به عقب برگردیم.

فرض کنید در یک شهر یک نفر امین و ریش سفید آن شهر باشد و مردم سکه هایشان را نزد او به امانت بگذارند. آن شخص با هر عدد سکه که از افراد میگیرد، یک کاغذ به آنها تحویل میدهد که در آن نوشته شده است که این کاغذ (که اسمش را حواله میگذاریم) برابر یک سکه است. یعنی پشتوانه این کاغذ، آن یک سکه ای است که شخص امانت دار تحویل گرفته است.

حالا چون در این شهر این فرد به امانت داری مشهور است، تمامی افراد شهر او را قبول دارند. حواله ی هر سکه که دست افراد است به جای خود سکه ها واسطه مبادله میشود، یعنی به جای اینکه دامدار سکه خود را از امین بگیرد و به کفاش بدهد و دوباره کفاش سکه را به امین تحویل دهد، دامدار حواله سکه را به کفاش میدهد و کفاش اگر به سکه نیاز داشت، میتواند پیش امانت دار رفته و سکه را از او بگیرد.

این مثال نشان میدهد که اشخاص به جای اینکه به سکه نیازی داشته باشند، با همان حواله، معاملات خود را انجام میدهند. حالا امانت دار که مثلا 1000 سکه در اختیار دارد، بر اساس تجربه به این نتیجه می رسد که برای پشتوانه حواله ها به بیشتر از 100 سکه از این 1000 عدد نیازی نیست. یعنی کلا ممکن است 100 نفر به او مراجعه کنند، حواله را تحویل دهند و ارزش پول چیست ؟ سکه را بگیرند و باقی افراد با همان حواله کار خود را انجام میدهند. پس یعنی عملا به 900 سکه دیگر نیازی نخواهد بود.

شخص امانت دار با وام دادن این 900 سکه به افراد و تحویل حواله های جدید به جای سکه، باعث میشود تعداد حواله ها در شهر زیاد با اینکه تعداد سکه های نزد امانت دار ثابت و همان 1000 عدد است.

حالا با این 900 حواله جدید هم، امانت دار به همان روش عمل میکند و 90 سکه (10% از کل) را به عنوان پشتوانه شناسایی میکند و 810 سکه را با حواله جدید وام میدهد و.

امانت دار اینکار را تا جایی اجازه دارد جلو ببرد که جمع همه پشتوانه هایی که شناسایی کرده بود، به عدد 1000 برسد.

این مثال کارکرد بانک های تجاری را به زبان ساده به ما نشان میدهد.

ضریب موثر و ضریب فزاینده

بعد از اینکه با کارکرد بانک تجاری آشنا شدید، میتوانیم درباره دو اصطلاح اقتصادی صحبت کنیم:

• در علم اقتصاد به تعداد دفعاتی که از یک دارایی میتوانیم بدهی شناسایی کنیم و آن را وام بدهیم، ضریب موثر میگوییم. یعنی چند دور امانت دار اجازه ایجاد حواله جدید را دارد تا زمانی که جمع پشتوانه ها به عدد 1000 سکه برسد. مثلا ممکن است بعد از 5 بار اینکار را انجام دادن، جمع پشتوانه ها به عدد 1000 برسد، پس ضریب موثر عدد 5 خواهد بود.

در اقتصاد مدرن، ضریب موثر چیزی بین اعداد 7 – 13 است.

• در این فرآیندی که توضیح دادیم، نهایتا امانت دار به جایی میرسد که 1000 سکه دارد اما مثلا به اندازه 7000 سکه حواله ایجاد کرده، که یعنی 7 برابر دارایی پشتوانه ای خود، ایجاد بدهی کرده است. به عدد 7 در اقتصاد، ضریب فزاینده می گوییم.

نقش بانک مرکزی و بانک های تجاری در پول

همانطور که گفتیم عملکرد بانک های تجاری مثل همان امانت دار است. بانک مرکزی هم وظیفه دارد بانک های تجاری را کنترل و روی آنها نظارت کند. علاوه بر این، بانک مرکزی باید سیاست های پولی را طراحی و اجرا کند. در واقع وظیفه اصلی بانک مرکزی این است که مشخص کند چه مقدار پول برای اقتصاد بهینه است و بعد از آن سیاستی را طراحی کند که این مقدار پول ایجاد شود.

بانک های تجاری موظف هستند بخشی از سپرده مردم را در بانک مرکزی پس انداز کنند. این سپرده که در اقتصاد سپرده قانونی نامیده میشود، همان پشتوانه ای است که در مثال شخص امانت دار توضیح دادیم. بانک مرکزی توانایی کم یا زیاد کردن این سپرده را دارد. در مثالی که زدیم، امانت دار 10% از سکه ها را به عنوان پشتوانه (یا همان سپرده قانونی) لحاظ میکرد. اگر بانک مرکزی به این نتیجه برسد که پول باید کمتر شود، این مقدار را مثلا از 10 درصد به 20 درصد تغییر میدهد. احتمالا واضح است که اگر بانک ها مجبور باشند 20% از حساب مردم را به عنوان سپرده قانونی، به بانک مرکزی بدهند، کمتر میتوانند وام بدهند و در نتیجه پول کمتری خلق میشود.ارزش پول چیست ؟

اگر بانک مرکزی بخواهد پول زیاد شود، بطور برعکس، اعلام میکند که مثلا به جای 10% سپرده قانونی، بانک ها باید 5% سپرده داشته باشند.

به این مفهوم در اقتصاد عرضه پول و سیاست انبساط یا انقباض پولی میگوییم.

تاثیرات بانک ها و مردم برروی حجم پول

الف) تاثیر بانک مرکزی

بانک مرکزی از سه روش زیر روی خلق پول اثر گذار است:

• تغییر اقلام پایه پولی (همان زیاد و کم شدن منابعی که دست بانک های تجاری است)
• تغییر نرخ سپرده های قانونی بانک ها (همان پشتوانه ها)
• انجام عملیات بازار باز

ب) بانک های تجاری

بانک های تجاری از دو روش زیر روی خلق پول اثر گذارند:

• خودداری کردن از وام دادن به مشتریان
• سپرده کردن سرمایه مردم بیشتر از میزان سپرده قانونی نزد بانک مرکزی

ج) مردم

مردم هم در صورتی که پول خود را وارد سیستم بانکی نکنند، روی این چرخه تاثیر خواهند داشت.

ارزش پول چیست و چگونه محاسبه میشود؟

این مبحث مقداری پیچیده است. به زبان ساده، همانطور که خودتان هم درک کرده اید، در گذر زمان، ارزش پول عوض می شود. یعنی با اینکه یک برگه اسکناس 1000 تومانی، در دهه 60 همان جنس و رنگ و جوهر و. را برای چاپ لازم داشت که اسکناس های 1000 تومانی امروز لازم دارند، اما ارزش این اسکناس در گذر این حدودا 40 سال فرق کرده است. به این موضوع ارزش زمانی پول میگوییم.

اصلی ترین دلیل کاهش ارزش پول در گذر زمان، تورم است. تورم باعث میشود که قدرت خرید افراد کم شود و سطح عمومی قیمت ها بالا برود با اینکه برگه اسکناس 1000 تومانی تغییری نمیکند. یعنی در طول زمان این اسکناس از 1000 تومان به 2000 تومان و بعد به 5000 تومان تغییر نمیکند.

بر اساس یکسری فرمول میتوانیم ارزش آتی ریال (ارزش زمانی پول در آینده) و ارزش فعلی آن را محاسبه کنیم. این کار را با مشخص کردن نرخ تنزیل انجام میدهیم. بعد از اینکه نرخ تنزیل را محاسبه کردیم، از فرمول زیر میتوانیم ارزش آتی هر ریال را مشخص کنیم:

سال^ (نرخ تنزیل + 1 ) / ارزش آتی ریال = ارزش فعلی ریال

به عنوان مثال بعد از محاسبات انجام شده، به این نتیجه می رسید که نرخ تنزیل برابر 10 درصد یا 0.1 است. فرض کنید که شما انتظار دریافت 1000 تومان در پایان سال (12 ماه بعد) را دارید. با فرض نرخ تنـزیل 10%، 1000 تومانی که قرار هست در یک سال بعد دریافت کنید، امروز برابر 909 تومان خواهد بود ([1+0.1] /1000) که به این مبلغ، ارزش فعلی گفته می‌شود.

به همین ترتیب اگر شما انتظار داشته باشید تا 1000 تومان را در عرض دو سال دریافت کنید، ارزش فعلی آن 826 تومان خواهد بود.

جمع بندی

در این مقاله با مفهوم پول و کارکردهای آن آشنا شدیم. همچنین الزاماتی را که یک شیء باید به عنوان پول داشته باشد، بیان کردیم. همینطور به نقش بانک های مرکزی و تجاری و مردم نیز در پول اشاره شد. همچنین در نهایت ارزش فعلی و آتی پول نیز در این مطلب تعریف شدند. در مورد بسیاری از مفاهیم و موضوعاتی که در این مقاله به آنها پرداخته شد (مانند نرخ تنزیل)، احتمالا بتوان هر یک را در مقاله ای جداگانه به صورت مفصل تر بررسی کرد اما در این مطلب برای آشنایی کلی شما با مفهوم پول سعی در بیان مطالب به صورت کلی و مختصر و مفید داشتیم.

تورم و ارزش زمانی پول

یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت منابع مالی و سرمایه گذاری، ارزش زمانی پول است. ما به طور کلی در حال حاضر به ارزش جریان های نقدی آتی فکر می کنیم. برای درک بهتر مفهوم ارزش زمانی پول به این نکته توجه کنید که ارزش 10 هزار تومان در سال 1400 برابر با همان مقدار در سال 1380 نیست. به همین خاطر می خواهیم در این مقاله به بررسی این موضوع بپردازیم. برای آشنایی بیشتر تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

منظور از تورم چیست؟

یکی از مفاهیمی که ارتباط مستقیمی با ارزش آتی پول دارد، تورم است. مساله تورم باعث می شود پولی که در حال حاضر وجود دارد، هر روز بی ارزش تر از روز قبل شود. بنابراین حفظ ارزش پول دغدغه تمامی مردم به خصوص قشر کم درآمد جامعه است اما منظور از تورم چیست؟ بیایید معنای تورم را به زبان ساده توضیح دهیم. فرض کنید از این ماه درآمد شما هر ماه دو برابر می شود. شاید با شنیدن این خبر به نزدیکترین شیرینی فروشی محلی بروید، زیرا فکر می کنید از این به بعد می توانید دو برابر هزینه کنید. به عنوان مثال، اگر قبلاً هفته ای یک بطری شیر می خریدید، اکنون می توانید دو بطری شیر بخرید اما اگر درآمد همه اقشار جامعه از جمله شیر فروشان دو برابر شود، حالا باید شیر را دو برابر قیمت قبلی بخرید.

در واقع به جای دو بطری شیر با قیمت قبلی، اکنون می توانید یک بطری شیر را با قیمت جدید خریداری کنید (البته درآمد شما دو برابر شده است). حال فرض کنید درآمد شما دو برابر شود اما درآمد حاصل از فروش شیر سه برابر شود. حالا دیگر نمی توانید یک بطری شیر بخرید. این مفهوم تورم است. طبق تعریف تورم، اگر قیمت هر چیزی X افزایش یابد، درآمد شما باید X + Y افزایش یابد تا قدرت خرید یکسانی داشته باشید.

البته مساله تورم در ایران، یکی از بزرگترین مشکلات اقتصادی است که هر ساله در حال رشد و توسعه است. البته مسائلی همچون ضعف نظام اقتصادی، رشد نقدینگی، افزایش مخارج دولتی و نرخ هزینه ها و دستمزدها تمامی این عوامل باعث شده است که مساله تورم به یکی از مشکلات اقتصادی پایه ثابت تبدیل شود. به گونه ای که مساله تورم در دهه 90 با رشدی بیش از 786 درصد، بیشترین نرخ تورم در کشور ایران را به همراه داشته است.

ارزش زمانی پول چیست؟

"ارزش زمانی پول" (TVM) یکی از مفاهیم کلیدی در مدیریت مالی است. این مفهوم بیان می کند که پولی که امروز به آن دسترسی داریم ارزش بیشتری نسبت به پولی دارد که در آینده به دست می آوریم. برای بدست آوردن ارزش فعلی پول در آینده از نرخ تنزیل و برای بدست آوردن ارزش آتی پول موجود امروز از نرخ بهره استفاده می کنیم اما منظور از نرخ ارزش فعلی و ارزش آتی چیست. در ادامه به توضیح آن می پردازیم.

ارزش آتی چیست؟

منظور از ارزش آتی، ارزش پول در دست شما در آینده است. با دو روش می توان ارزش پول فعلی که در آینده باید پرداخت کرد را محاسبه کرد. البته بر حسب اینکه نرخ بهره ساده و یا مرکب است، محاسبه ارزش آتی آن نیز متفاوت خواهد بود اما به صورت کلی دو مفهوم کلی در مورد محاسبه ارزش آتی وجود دارد: تبدیل ارزش فعلی به آتی را مرکب کردن و تبدیل آن به صورت بالعکس را تنزیل گویند.

ارزش زمانی پول در آینده از مجموع در رقم محاسبه می شود: ارزش فعلی و بهره. بیشتر تراکنش های مالی شامل نرخ های بهره مرکب است، با این حال، برخی از معاملات مصرف کننده، سود کمی دارند. با وجود نرخ سود ساده، مبلغ بازپرداخت برابر با اصل به اضافه سود است. یعنی بهره فقط از اصل یا مبلغ وام گرفته شده دریافت می شود. به عنوان مثال، اگر یک میلیون تومان با نرخ سود 5 درصد وام بگیرید و پس از دو سال وام را پرداخت کنید، باید یک میلیون تومان به اضافه 2 سال سود بهره پرداخت کنید.

۱ میلیون و ۱۰۰ هزار تومان = (۱ میلیون تومان × 2 × 0٫۰۵) + ۱ میلیون تومان = بازپرداخت با بهره ساده

در محاسبه نرخ بهره مرکب، مبلغی که باید پرداخت شود معادل سه قسمت فروش استقراضی، بهره تعلق گرفته به مبلغ استقراضی و بهره مشخص شده بر بهره خواهد بود.

ارزش زمانی پول چگونه محاسبه می شود؟

یکی از اساسی ترین معادلات مالی، ارزش آتی پول است. در صورتی که مبلغی پول با ارزش فعلی که نرخ بهره را پرداخت می کند، بعد از یکسال می توان ارزش آتی پول آن را با این فرمول محاسبه کرد.

PV(1+r)

در فرمول بالا، pv معادل ارزش فعلی و r معادل نرخ بهره است. 1+r را عامل رشد در نظر بگیرید که همان ضریب مرکب شدن است. با ادامه دادن این فرآیند برای یکسال بعد و مرکب شدن نرخ بهره، ارزش زمانی پول در آینده، از طریق فرمول زیر محاسبه خواهد شد.

FV=[PV*(1+r)](1+r)=PV*(1+r)2

براساس فرمول بالا، ارزش زمانی پول بعد از دو سال قابل محاسبه خواهد بود. اگر مرکب شدن برای n سال ادامه پیدا کند، ارزش آتی پول در آینده به صورت زیر محاسبه خواهد شد.

FV=PV*(1+r)N

مثالی در مورد ارزش زمانی پول

تصور کنید یک واحد آپارتمانی را خریده اید که قیمت آن 850 مییلون تومان خواهد بود اما در حال حاضر توانایی خرید چنین آپارتمانی را ندارید. با حسابی که شما انجام می دهید، توانایی خرید این آپارتمان را در چهار سال آینده را خواهید داشت. در صورتی که تورم اثرگذار بر قیمت آپارتمان باشد، قیمت شما بعد از 4 سال چقدر خواهد شد؟

ارزش فعلی: 850 میلیون

طبق فرمول ارزش زمانی پول، قیمت این آپارتمان در چهار سال آینده، معادل دو میلیارد و صد و چهل و دو میلیون و چهارصد و دو هزار تومان خواهد شد.

000/FV=PV*(1+r)N= 850*(1+26)4=2/142/402

منظور از نرخ بهره پیوسته چیست؟

مواردی که تاکنون مورد بررسی قرار گرفتند، شامل مرکب شدن مجزا یا دوره ای بوده اند. درصورتی که بسیاری از تراکنش های مالی شامل نرخ بهره پیوسته می شوند. در این نوع از مرکب شدن نرخ بهره، در هر مرحله مرکب شدن به شدت افزایش خواهد یافت، چرا که نرخ بهره، تناوب مرکب شدن به شدت افزایش خوهد یافت. در صورتی که مرکب شدن بدون توقف ادامه داشته باشد، می توان برای محاسبه از معکوس لگاریتم طبیعی استفاده کرد.

منظور از تنزیل قیمت چیست؟

زمانی از تنزیل قیمت استفاده می شود که قصد محاسبه ارزش زمانی پولی در آینده به ارزش فعلی آن وجود داشته باشد. برای محاسبه تنزیل نیز از فرمول زیر استفاده خواهد شد.

PV=FV/(1+r)n

با استفاده از فرمول بالا می توان ارزش زمانی پولی کسب شده در آینده را برای زمان فعلی حساب کرد. منظور از تنزیل، همان فرآیند تبدیل ارزش آتی مبلغ به ارزش فعلی آن خوهد بود. مفهوم تنزیل در مباحث مدیریت مالی بسیار اهمیت داشته، زیرا امکان مقایسه بین ارزش های فعلی پرداختی های آتی را ایجاد خواهد کرد.

مفهوم ارزش زمانی پول از دیدگاه سرمایه گذاران

سرمایه گذاران معمولا درآمد کسب شده را به روش های مختلف با واحدهای ارزی مقایسه و ارزیابی می کنند. بر اساس تغییرات متفاوتی که بر واحدهای پولی حاکم است، انواع مختلفی وجود دارد. این تفاوت ها را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:

واحد پول بر اساس زمان:

واحد های پول از نظر زمان دسترسی به آنها متفاوت هستند، هر چه زودتر بتوان به آنها دسترسی پیدا کرد، ارزش آنها بالاتر و بهره وری آنها بیشتر می شود.

واحدهای پول بر حسب ریسک:

بر این اساس، واحد های پولی با احتمال خرید بالاتر از واحدهای پولی با ریسک خرید کمتر ارزش بیشتری دارند. از دیدگاه تحلیلگر، واحد پولی با پتانسیل دسترسی کم ارزش سرمایه گذاری را ندارد.